ب) زنجیره های روایی
ـ زنجیره ی اجرایی: تلاش زهرا خانم برای تسلط بر سوسن، انجام کارهای مختلف خانه توسط سوسن، درگیری و بگومگوهای زهرا خانم و سوسن، پذیرایی سوسن از مهمانان زهرا خانم، زنجیره های اجرایی این روایت هستند.

ـ زنجیره ی انفصالی: ورود و خروج های زهرا خانم و سوسن در اتاق های مختلف خانه، حضور مهمانان در خانه ی زهرا خانم، رفت وبرگشت های متعدد سوسن در اتاق پذیرایی، خروج زهرا خانم از اتاق پذیرایی، رفتن سوسن به داخل آشپزخانه و رفتن زهرا خانم و مهمانان بر سر میز غذا و تغییر ناگهانی رفتار سوسن، زنجیره های انفصالی این روایت محسوب می شوند.
ـ زنجیره ی میثاقی: نقشه کشیدن سوسن برای مقابله با مادر شوهرش و انجام این نقشه از سوی او، قرار مهمانی هفتگی زهرا خانم و دوستانش و قول دادن سوسن به زهرا خانم در مورد پذیرایی عالی از مهمان ها هنگام ظهر و درست کردن ناهار و انجام ندادن این کار از سوی او، زنجیره های میثاقی این روایت را شکل داده اند.
۵-۲-۲ نتایج کلی تحلیل ساختاری داستان ها
پس از بررسی و تحلیل دقیق داستان ها می توان مولفه های موجود در الگوی ساختاری گرماس را به این صورت در داستان های مورد مطالعه نشان داد:
تمام داستان های بررسی شده دارای دو کنشگر فاعل و هدف و همچنین زنجیره ی اجرایی هستند.در تعداد ۷۰ داستان (۷۵ درصد)،از کل داستان ها کنشگر یاری رسان حضور دارد.
۸۹داستان (۹۵درصد)، دارای کنشگر مخالف هستند و ۶۷ داستان( ۷۲درصد)، هم دو کنشگر اعطا کننده و دریافت کننده را دارند.
در ۹۲ داستان (۹۸ درصد)، زنجیره ی انفصالی وجود دارد،همچنین در ۷۵ داستان ( ۸۰ درصد) داستان ها زنجیره ی میثاقی قابل مشاهده است.
از میان کل داستان ها تعداد ۱۷ داستان (۱۸ درصد) حالت داستان در داستان دارد.
در ۴۷ داستان (۵۰درصد)، بیش از یک فاعل و یا هدف وجود دارد،در بعضی از این داستان ها فاعل در پی دستیابی به چندین هدف است،اما در اغلب داستان ها چند فاعل مختلف در قسمت های مختلف روایات حضور دارند و هریک هم هدف خاص خود را دنبال می کنند.
در ۶۷ داستان (۷۲ درصد)،اشخاص و افراد مختلف نقش کنشگر بازدارنده را بر عهده دارند و در ۲۶ داستان (۲۸ درصد)، عوامل خاص محیطی و مشکلات و کمبود های مختلف جامعه نقش کنشگر بازدارنده را دارند و مانع از دستیابی فاعل ها به اهدافشان شده اند ،به نظر می رسد که باتوجه به هدف خاص داستان ها که انتقاد اجتماعی بوده است می توان این مسئله را توجیه کرد.
نتایج فوق را می توان به این صورت بر روی نمودار ارائه کرد:

۵-۲-۳ تحلیل شخصیت های داستانی
در داستان های بررسی شده در این رساله،شخصیت های داستانی بسیار متعدد و متنوع هستند.مولف برای ساختن داستان و همچنین پیشبرد حوادث داستان ها دست به خلق شخصیت های گوناگون زده است.در داستان هایی که جنبه ی طنز آن ها قوی تر و پر رنگ تر است اغلب شخصیت ها چه از نظر ظاهری و چه از نظر رفتاری دارای ابعاد طنزآمیز بسیار جالبی هستند و مولف در بسیاری از موارد سعی کرده است که طنز را از طریق شخصیت ها به مخاطب ارائه کند.رفتار های ارادی و غیر ارادی یا آگاهانه و نا آگاهانه ی بسیاری از شخصیت ها در چنین داستان هایی باعث خلق موقعیت های طنزآمیز و یا تغییر روند داستان از حالت جدی به حالت طنز آمیز شده است.
توانایی مولف در خلق شخصیت های متعدد داستانی به حدی است که مخاطب با مطالعه ی دقیق داستان ها وچیدن شخصیت های حاضر در آن ها در کنار یکدیگر،به نوعی می تواند جامعه ی روزگار مولف را در ذهن خود ترسیم و مجسم نماید .
شخصیت های حاضر در این داستان ها از بطن زندگی اجتماعی مردمان عصر مولف الگو برداری شده اند و به نوعی تیپ های مختلف شخصیتی حاضر در جامعه،در داستان های گوناگون پذیرای نقش های متناسب با نوع خاص هر تیپی شده اند.
از آن جایی که هدف اصلی مولف از طرح داستان ها انتقاد از مسائل اجتماعی و طرح مشکلات زندگی مردم بوده است،شخصیت های حاضر در داستان ها هم با نوع رفتار،گفتار و زندگی خود ترسیم کننده ی اوضاع کلی دوران مولف بوده و با زمان و مکان خلق داستان ها بسیار هماهنگ و متناسب هستند.
یکی از ویژگی های کلی این داستان ها وجود دو عنصر زمان و مکان در تمامی داستان هاست.از دیگر ویژگی های داستان ها نیز توصیف دقیق و همه جانبه ی عناصر داستان،از شخصیت ها گرفته تا زمان و مکان ،توسط مولف است.
درمورد شیوه ی روایت داستان ها هم باید گفت که از میان تمام داستان ها ی بررسی شده، تعداد ۴۰داستان (۴۳درصد)به شیوه ی اول شخص روایت شده است و در ۵۳ داستان دیگر (۵۷ درصد)شیوه ی روایت داستان،زاویه ی دید دانای کل است.
از میان داستان هایی که به شیوه ی اول شخص روایت شده ۲۸ داستان (۷۰درصد)را خود مولف روایت می کند و در ۱۲ مورد (۳۰ درصد)راوی یا از دوستان مولف است و به طور حضوری و شفاهی داستان را برای مولف شرح داده و یا از خوانندگان مقالات مولف است و مساله ای خاص را از طریق نامه نگاری با مولف در میان گذاشته و مولف هم با ایجاد تغییراتی در آن داستان را از زبان خود شخص نقل کرده است.
در کل داستان های بررسی شده در این آثار بیش از هفتصد شخصیت داستانی حضور دارند.تعداد شخصیت ها در داستان ها متنوع و متغیراست،یعنی ممکن است که در داستانی تنها دو شخصیت ودر داستان دیگر بیش از بیست شخصیت حضور داشته باشند.
در ۳۱ مورد (حدود۴درصد)خود مولف از شخصیت های اصلی داستان ها به شمار می رود.همچنین در ۲۵ مورد(حدود۳ درصد)اعضای خانواده ی مولف و در ۳۹ مورد (حدود ۵ درصد)دوستان و یا همکاران مولف از شخصیت های داستان به شمار می روند.
در این داستان ها به صاحبان مشاغل مختلف و کسب های آزاد نیز توجه ویژه ای شده است و صاحبان مشاغلی مانند فروشندگی،نجاری،بزازی،بقالی و … به عنوان شخصیت های داستانی در این آثار حضور دارند و روی هم رفته تعداد۱۴۲ مورد (حدود۱۹درصد)از شخصیت های حاضر در داستان ها صاحبان مشاغل آزاد هستند.
همچنین ۴۸ مورد(حدود۶درصد)از شخصیت ها کارمندان اداره های دولتی (اعم از کارمند عادی و رئیس)هستند.۲۹ مورد(حدود۴ درصد)پزشکان هستند و ۹ مورد(حدود ۵/۱ درصد)پاسبان و مامورین کلانتری هستند .از میان مشاغل مختلف ۱۶ مورد(حدود۵/۲ درصد)صاحبان مشاغل فرهنگی (مدیر مجله،خبرنگار،نویسنده و…)هستند و بالاخره ۱۷ مورد(حدود ۵/۲ درصد)هم ،نوکر یا پیشخدمت هستند.
۸۴ شخصیت داستانی (۱۱درصد)زن و شوهر(عروس و داماد های جوان یا نامزد ها)هستند.۱۶مورد(حدود۵/۲ درصد)هم خواستگاران و خانواده ی دختران هستند.
از میان کل شخصیت ها ۱۲ مورد (حدود ۵/۱ درصد)مالک و مستاٌجر هستند. همچنین ۱۲ مورد هم دزد و جیب بر در میان شخصیت ها حضور دارند.
تعداد ۱۳ مورد(۱۵درصد)هم با عناوینی مثل همسایگان،مهمانان،عابرین و رهگذران در نقش شخصیت های داستانی حضور دارند که البته میزان تاثیر گذاری تمام این موارد در داستان ها به یک اندازه نیست یعنی گاهی یک عابر یا مهمان فقط شخصیتی فرعی است و حضوری گذرا و نسبتاً بی اثر در داستان دارد،اما گاهی حضور یک عابر یا مهمان یا همسایه در روند داستان تاثیر فراوانی دارد و گاه حتی ممکن است که نحوه ی اتفاقات داستان را هم تغییر بدهد.
در مورد بقیه ی شخصیت ها (۲۲درصد)هم به شغل یا ویژگی خاصی اشاره نشده است و می توان آن ها را با عنوان شخصیت های عام معرفی کرد.
از میان کل شخصیت های داستانی که حدود ۷۲۰مورد هستند،۳۸۲مورد(۵۲درصد)مردان و پسران و ۱۶۰ مورد (۲۳درصد)زنان ودختران هستند و در ۱۷۹ مورد (۲۵درصد)هم جنسیت شخصیت ها مشخص نیست و با عناوینی مثل بچه،یکی از همسایه ها،یکی از رهگذران و…در داستان حضور دارند.
همچنین باید گفت که از میان شخصیت های مردان و پسران ،۷۵مورد(۱۰درصد)با اسامی خاص(مثل جمشید،یحیی،قاسم،آقای نوادی و…)ذکر شده اند و ۳۰۷ مورد(۴۲درصد)با عناوینی مثل آقای راننده،یکی از آقایان ،پسر بچه دهاتی و… در داستان ها حضور دارند.
از میان شخصیت های زنان و دختران هم ۴۷ مورد(۷درصد)دارای اسامی خاص (مثل سکینه،زهرا،هما،شیرین و…)هستند و ۱۱۳ مورد دیگر (۱۶ درصد)اسم خاص ندارند و با اسامی عامی مثل خانم همسایه،خانم پرستار و… در داستان ها حضور دارند.
جدول شماره ی یک،شخصیت های داستان ها

۵- مفاد (مقررات) این ماده قابل اجرا در موارد ذیل نمی‌باشد: […]
بخش دو . تجارت الکترونیک در نواحی خاص
فصل ۱ . حمل کالا
ماده ۱۶ – اقدامات مرتبط با قراردادهای حمل کالا
بدون فسخ و ابطال شروط بخش اول این قانون، از این فصل برای انجام هرگونه اقدامی در ارتباط با قرارداد حمل کالا استفاده می شود، که شامل موارد زیر بوده اما به آنها محدود نمی شود:

الف)
(i) تجهیز علائم، عدد، تعداد و یا وزن کالا.
(ii) بیان ویژگی و ارزش کالا.
(iii) صدور رسید برای کالا.
(iv) تایید بارگیری کالا.
ب)
(i) مطلع ساختن فرد از شروط و مفاد قرارداد.
(ii) ارائه ی دستورالعمل های لازم به حامل.
ج)
(i) اعلام تحویل کالا.
(ii) ارائه ی مجوز ترخیص کالا.
(iii) اعلام ضرر و زیان و یا آسیب وارده به کالا.
د) ارائه ی هرگونه بیانیه و یا اطلاعیه ی مرتبط با اجرای قرارداد.
ح)به عهده گرفتن مسئولیت تحویل کالا به شخص نامبرده و یا مجاز برای اعلام تحویل کالاها.
و) اعطا، اکتساب، رد، واگذاری، انتقال و یا مذاکره در مورد حقوق مربوط به کالاها.
ز)کسب و یا انتقال حقوق و تعهدات مرتبط با قرارداد.
ماده ۱۷ – اقدامات مرتبط با قراردادهای حمل کالا

1. 1. با توجه به پاراگراف (۳)، که در آن، حقوق و قوانین این مورد را الزامی می سازند که اقدامات مرتبط با ماده ی ۱۶ بصورت مکتوب و یا با بهره گرفتن از یک سند کاغذی انجام شوند، این الزام در صورتی رفع می گردد که اقدام مربوطه با بهره گرفتن از یک یا چند پیام داده ای (اطلاعاتی) انجام پذیرد.

1. 1. پاراگراف (۱) در جایی مورد استفاده قرار می گیرد که الزام موجود در آن به شکل یک تعهد باشد، و یا حقوق و قوانین مربوطه، پیامدهای مرتبط با عدم موفقیت در انجام هرگونه اقدام به صورت مکتوب و یا سند کاغذی را ارائه نمایند.

1. 1. اگر نیاز به اعطای حق باشد، و یا نیاز باشد که تعهدی فقط توسط یک فرد صورت گیرد، و نه فرد دیگر، و یا اگر این مورد در قانون الزامی باشد که این حق و یا تعهد و یا استفاده از سند کاغذی به آن شخص انتقال داده شود، این الزام در صورتی رفع میگردد که این حق و یا تعهد با بهره گرفتن از چند پیام داده ای انتقال داده شود، ضمن اینکه از شیوه ی مطمئنی برای این پیام و یا پیام های داده ای استفاده می شود.

1. 1. در راستای اهداف پاراگراف (۳)، استاندارد قابلیت اطمینان باید برای هدفی ارزیابی شود که در آن، حق و تعهد مربوطه انتقال داده می شود، و همچنین در شرایطی لحاظ می گردد که دربردارنده ی قرارداد مربوطه است.

1. 1. در جاییکه از یک یا چند پیام داده ای برای اجرایی نمودن اقدامات موجود در بندهای (f) و (g) در ماده ۱۶ استفاده شود، هیچ یک از اسناد مورد استفاده برای اجرایی نمودن اقدامات، معتبر نیستند، مگر اینکه استفاده از پیام های داده ای فسخ و باطل شده و یا با بهره گرفتن از اسناد کاغذی جایگزین گردد. سند کاغذی منتشر شده در این شرایط باید دربردارنده ی بیانیه ی فسخ و ابطال باشد. جایگزین پیام های داده ای با اسناد کاغذی نباید تاثیری بر روی حقوق و تعهدات طرفین موجود داشته باشد.

1. 1. اگر یک قانون حقوقی بصورت اجباری در قرارداد حمل کالایی مورد استفاده قرار گیرد که در یک سند خارجی قرار داده شده است، این قانون نباید در قرارداد حمل کالایی غیرقابل استفاده باشد که به دلیل این حقیقت با یک یا چند پیام داده ای تایید می شود که قرارداد، بجای سند کاغذی، با این پیام های داده ای ارائه داده شود.

1. 1. از شروط این ماده در موارد زیر استفاده نمی شود : […]

پیوست شماره ۴
قانون نمونه امضای الکترونیکی آنسیترال مصوب ۲۰۰۱^[۱۹۵]
قطعنامه مصوب مجمع عمومی
براساس گزارش کمیته ششم (A/56/558)
۸۰/۵۶ قانون نمونه امضای الکترونیکی آنسیترال
مصوب کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد
مجمع عمومی،
با یادآوری قطعنامه ۲۲۰۵ (بیست و یکم) مورخ ۱۷ دسامبر ۱۹۶۶، که به وسیله آن کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد با حکم هماهنگ سازی تدریجی و یکنواخت سازی هرچه بیشتر حقوق تجارت بین الملل تاسیس شد و با عنایت به وجود منافع همه مردم، به ویژه کشورهای در حال توسعه، در پیشرفت گسترده تجارت بین الملل،
و با توجه به اینکه تعداد در حال افزایشی از معاملات در تجارت بین الملل با وسایل ارتباطی انجام می پذیرد که عموما با نام تجارت الکترونیکی از آنها یاد می شود و برای جایگزین شدن به جای روش های ارتباط و شیوه های ذخیره سازی و تایید اطلاعات مبتنی بر کاغذ به کار می رود.
و با یادآوری توصیه نامه ای که در رابطه با ارزش حقوقی سوابق رایانه ای توسط کمیسیون در جلسه هیجدهم در سال ۱۹۸۵ و همینطور بند ۱۵ (ب) از قطعنامه شماره ۷۱/۴۰ مجمع عمومی که در تاریخ ۱۷ دسامبر ۱۹۸۵ تصویب شد. و در آن مجمع از دولت ها و سازمان های بین المللی خواست، در مواردی که مناسب است مطابق توصیه کمیسیون، به منظور تضمینی امنیت حقوقی در زمینه امکان بیشترین استفاده از پردازش خودکار داده ها در تجارت بین المللی اتخاذ تصمیم و اقدام کنند،
و نیز با یادآوری این نکته که قانون نمونه تجارت الکترونیکی مصوب جلسه بیست و نهم کمیسیون در سال ۱۹۹۶ با افزودن ماده ۵ مکرر مصوب جلسه سی و یکم کمیسیون در سال ۱۹۸۸ تکمیل شد و پارگراف ۲ قطعنامه شماره ۱۶۲/۵۱ مجمع عمومی مورخ ۱۶ دسامبر ۱۹۹۶ که در آن مجمع توصیه کرد، با عنایت بر اینکه در خصوص قانون قابل اعمال در زمینه جایگزین
های روش های ارتباطی مبتنی بر کاغذ و ابزارهای ذخیره اطلاعات، نیاز به یکپارچگی وجود دارد، لازم است همه دولت ها در هنگام تصویب یا اصلاح قوانینی خود، توجه مطلوبی به قانون نمونه داشته باشند.
و با این اطمینان که قانون نمونه تجارت الکترونیکی در راستای توانمندسازی دولت ها و تسهیل استفاده از تجارب الکترونیکی کمک شایانی محسوب می شود چنانچه تصویب این قانون نمونه در برخی کشورها و شناسایی جهانی آن به عنوان یک مرجع اساسی در زمینه قانونگذاری تجارت الکترونیکی، نشان دهنده این مطلب است،
و با توجه به فایده عظیم فناوری های جدید مورد استفاده برای شناسایی افراد در تجارت الکترونیکی که عموما با عنوان امضاهای الکترونیکی مورد اشاره واقع می شوند،
و با آروزی تحقق اصول اساسی مورد تاکید در ماده ۷ قانون نمونه تجارت الکترونیکی نسبت به اجرای آثار امضا در یک محیط الکترونیکی به قصد ارتقا سطح اعتماد به امضاهای الکترونیکی برای ایجاد اثر حقوقی در جایی که امضای الکترونیکی به لحاظ آثار معادل امضای دستی است.
و با اطمینان به اینکه از طریق یکسان سازی قواعد معین مربوط به شناسایی حقوق امضای الکترونیکی بر پایه یک فناوری بیطرف و خنثی و از طرف ایجاد روشی برای ارزیابی قابلیت اعتماد عملی و مناسب بودن فناوری های امضای الکترونیکی به لحاظ تجاری، در یک وضعیت عادی به لحاظ فنی، اطمینان حقوقی به تجارت الکترونیکی ارتقاء می یابد،
و با اعتقاد به اینکه قانون نمونه امضای الکترونیکی یک ضمیمه بسیار مفید برای قانون نمونه تجارت الکترونیکی آنسیترال است و بطور چشمگیری دولت ها را در بهبود بخشیدن مقرراتشان که حاکم بر نحوه استفاده از فناوری های مدرن تایید اصالت است و در ایجاد یک چنین مقرراتی در جایی که فعلا وجود ندارد یاری می کند،

پاسخ سوال دوم تحقیق که عبارتست از “استراتژی­ های بر اساس کمک به کیفیت و بر اساس منابع در دسترس چگونه اولویت­ بندی می­شوند و سهم هر استراتژی از کل استراتژی­ها چقدر است؟"، با مقایسه زوجی استراتژی­ های کیفیت بر مبنای منابع مدیریت کیفیت و توانایی ارتقاء کیفیت ( جداول 4-18و 4-19)، به روش تجزیه تحلیل شبکه­ ای فازی در جدول 4-23 آورده شده است. استراتژی مدیریت مستمر سیستم کیفیت (MQS) 8/29 درصد از کل منابع را به خود اختصاص داده است و طبق نظر تیم تصمیم بالاترین اولویت را در بین هشت استراتژی داراست. دومین اولویت مربوط به استراتژی استفاده مستمر از دانش افراد (UHK) است که سهم 8/17 درصدی را داراست. اولویت سوم به استراتژی رویکرد دائمی به سمت هدف (ATT) با میزان سهم 5/15 درصد اختصاص دارد. استراتژی مدیریت مستمر اطلاعات کیفی (QIM) با داشتن سهم 3/11 درصدی در اولویت چهارم قرار می­گیرد. اولویت پنجم در بین هشت استراتژی، کنترل مستمر هزینه های کیفیت (CQC) می­باشد که از نظر تیم تصمیم این پژوهش، سهم 10 درصدی را داراست. ششمین اولویت در بین استراتژی­ها، چک کردن مداوم شکست ها (CHF) با سهم 7/6 درصد می­باشد. استراتژی­ های انتقال مداوم بازخوردهای مشتریان (TCF) و رسیدگی دوره­ای کیفیت توليدکننده و مشتری (PQA) به ترتیب با سهم 7/4 و 2/4 در اولویت هفتم و هشتم قرار می­گیرند.

پاسخ به سوال سوم

سوال سوم تحقیق عبارتست از “منابع سه­گانه سازمانی، انسانی و تکنولوژیکی به استراتژی­ های مختلف چگونه تخصیص می­یابد؟". پاسخ به این سوال پس از نرمالایز کردن منابع مورد نیاز بر اساس منابع در دسترس (جدول 4-25، 4-26 و 4-27) و محاسبه­ی کمبود و اضافه بار (جدول 4-28)، در مدل اصلاح شده برنامه­ ریزی آرمانی آورده شده است.

بحث و نتیجه ­گیری

در این پژوهش منابع انسانی با بیشترین سهم، نقش بسیار تعیین کننده ­ای در افزایش کیفیت محصولات دارند.منابع انسانی ارزشمندترین منبع سازمانهای امروزی به شمار می‌آیند چراکه به تصمیمات سازمانی شکل داده، مسایل و مشکلات سازمان را حل نموده و بهره‌وری را عینیت می‌بخشند و موفقیت سازمانها تا حد زیادی به روحیات، تلاش، انگیزش و رضایت منابع انسانی آنها بستگی دارد (نعمتی، 1393). سهم منابع سازمانی در این پژوهش به اندازه­ نیمی از سهم منابع انسانی می­باشد. اما نمی­ توان از اهمیت منابع سازمانی همچون فرهنگ سازمان، سیاست­های سازمانی، سیستم مدیریتی و روابط رسمی و غیر رسمی سازمان غافل شد. فرهنگ سازمان باید با استراتژی­ های سازمان هم­خوانی داشته باشد (زارعی، 1386). بر خلاف تصوری که نسبت به منابع تکنولوژیکی وجود دارد، این منبع در این پژوهش با اختلاف کمی نسبت به منابع سازمانی در اولویت آخر قرار گرفت. این نتیجه می ­تواند نشان دهنده این موضوع باشد که تکنولوژی هیچگاه نمی­تواند خلاء ناشی از عملکرد ضعیف نیروی انسانی را پر کند و یا به اندازه­ای که نیروی انسانی می ­تواند در افزایش کیفیت و بهره­وری موثر باشد، سازمان را به سمت بهبود پیش ببرد.
استراتژی مدیریت مستمر سیستم کیفیت (MQS) با فاصله­ی نسبتا زیادی از سایر استراتژی­ها در اولویت قرار گرفته است. این استراتژی که به یک سیستم مستند سازی دارای استاندارد­های مدیریت کیفیت اشاره دارد، می ­تواند نقش بسیار مهمی را در ارتقاء کیفیت محصولات ایفا کند. دلیل این امر می ­تواند تاثیر دراز مدت این استراتژی بر پیشرفت فنی و بهبود نگرش کارکنان و مشتریان باشد. دومین اولویت به استراتژی استفاده مستمر از دانش افراد (UHK) اختصاص دارد. این استراتژی به این دلیل که به منابع انسانی یعنی مهمترین منابع مدیریت کیفیت با سهم تقریبا دوبرابری مربوط می­ شود، می­بایست جایگاه ویژه­ای در برنامه ­های دراز مدت سازمان داشته باشد.كارشناسان مدیریتی بر این اعتقادند كه عدم توجه به دانش كاركنان و خلاقیت آنها موجب می شود كه كاركنان انگیزه خود را از دست بدهند (مفاخری، 1394). البته بدیهی است كه تنها شركت­هایی در جهت بهبود وضعیت خود در این عرصه اقدام جدی انجام می­ دهند كه برای آنها موفقیت و دست یابی به مزیت رقابتی واقعاً اهمیت داشته باشد.

نگرش بلند مدت سازمان در هدف گذاری کیفیت که با عنوان استراتژی رویکرد دائمی به سمت هدف (ATT) در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، در بین هشت استراتژی در جایگاه سوم قرار دارد. برنامه‌ریزی استراتژیک با نگرش بلندمدت، به پیش‌بینی‌های آینده می‌پردازد و از این رو دارای اطلاعاتی است که برای اقدامات درازمدت مدیران مفید است (کوبین، منیزبرگ و رابرت، 1997). این امر می ­تواند اهمیت بسیار زیاد نگرش استراتژیک به اهداف کیفی را به خوبی مشخص کند. استراتژی مدیریت مستمر اطلاعات کیفی (QIM) که در اولویت چهارم این رتبه بندی قرار دارد، این مفهوم را می­رساند که سیستم مدیریت کیفیت با وجود یک سیستم اطلاعاتی کارآمد کامل می­ شود. زیرا این اطلاعات کیفی ثبت شده در سیستم اطلاعاتی مدیریت کیفیت هستند که سازمان را در شناسايي فرصت‌هاي پيشرفت در سازمان، شناسايي مشكلات ريشه‌اي، ايجاد عمليات اصلاحي مؤثر و جلوگيري از رخداد مشكلات بالقوه براي سازمان یاری می­ کنند.
استراتژی کنترل مستمر هزینه­ های کیفیت (CQC) در جایگاه پنجم در بین هشت استراتژی قرار دارد. دلیل این امر می ­تواند این باشد که می­توان به تمرکز بر روی هزینه­ها اولویت پایین­تری در مقایسه با موارد مهم تری همچون رویکرد سیستمی در مدیریت کیفیت و استفاده از مهارت و دانش کارکنان برای جلوگیری از افت کیفیت را نسبت داد. در این پژوهش کنترل هزینه­ های مرتبط با کیفیت می ­تواند تاثیر کمی در سازمان مربوطه داشته باشد. استراتژی چک کردن مداوم شکست­ها (CHF) از نظر تیم تصمیم ششمین اولویت را داراست. این به آن معنی است که بیشتر از اینکه به شکست­ها پرداخت، باید به جلوگیری از ایجاد آن­ها فکر کرد. بنابراین اگر در سازمان پیشگیری از شکست حرف اول را بزند، نیاز به منابع کمتری برای این استراتژی داریم زیرا شکست کمتری در سازمان اتفاق می­افتد.
هفتمین اولویت به انتقال مداوم بازخوردهای مشتریان (TCF) می­رسد. بر خلاف انتظار، این استراتژی نیاز به منابع مدیریت کیفیت کمی دارد. از نظر تیم تصمیم این کار می ­تواند توسط خود کارکنان در دل استراتژی­ای که در اولویت دوم قرار گرفت یعنی استراتژی استفاده از دانش کارکنان، انجام شود و نیاز به تخصیص دوباره­ی منابع قابل توجه­ای برای این کار نمی ­باشد. به این ترتیب که هر یک از کارکنان شرکت در فرآیندی سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده،‌ به علت تعامل مستقیم با مشتری، از میزان رضایت او آگاه می‌شود و داده‌ها را در اختیار مدیران قرار می‌دهد.اخرین اولویت طبق نظرسنجی انجام شده به استراتژی رسیدگی دوره­ای کیفیت تولید کننده و مشتری (PQA) می­رسد. این استراتژی طبق تعریف، مشورت تولید کننده با مشتریان برای تولید محصولات طبق سلیقه و میل آن­ها و در حد بهایی است که آن­ها پرداخت می­ کنند. از نظر تیم تصمیم این پژوهش، این کار نیاز به صرف منابع و امکانات زیادی ندارد.
در مرحله­ بعدی تحقیق، پس از اینکه نرمال سازی و مدل سازی انجام شد، مدل برنامه­ ریزی آرمانی حل و مشخص شد که کدام استراتژی­ها دارای اضافه­بار () و کدام یک دچار کمبود () هستند. نتایج حل مدل برنامه­ ریزی نشان داد که سه استراتژی دچار کمبود منابع و سه استراتژی دارای اضافه­بار هستند. استراتژی مدیریت مستمر سیستم کیفیت (MQS) کمبود 58 درصدی را نشان می­دهد. با توجه به اهمیت و اولویت این استراتژی، در بین دیگر استراتژي­ها، می­بایست منابع بیشتری به آن اختصاص داده شود و این کمبود جبران شود. انحراف منفی این استراتژی می ­تواند از طریق ضریب بزرگتر از 1 بدست آمده از تقسیم مقدار واقعی بر مقدار هدف، پوشش داده شود. به این معنی که با افزایش منابع مربوط به این استراتژی این انحراف از بین می­رود.
استراتژی چک کردن مداوم شکست­ها (CHF)، اضافه­بار 5/86 درصدی را نشان می­دهد. با توجه به اینکه این استراتژی در اولویت ششم می­باشد، منابع تخصیص داده شده در واقعیت بسیار بیشتر از نیاز آن می­باشد و می­بایست منابع تخصیص داده شده را طبق ضریب بدست آمده که کوچکتر از 1 می­باشد، کاهش داد. استراتژی بعدی که رویکرد دائمی به سمت هدف (ATT) است با 20% کمبود منابع مواجه است. این استراتژی در مقایسه با استراتژی اول، فاصله­ی کمتری با مقدار منابع مورد نیاز دارد. این انحراف منفی با افزایش 24 درصدی منابع، از بین خواهد رفت.

«فِسْق» به معنی عصیان ،نافرمانی،ترک فرمان خداوخروج از راه حق است و«فََسُقَ»‏ ؛یعنی گناه کرد ودر کلام خداوندکه می فرماید:«فَفَسَقَ‏ عَنْ أَمْرِ رَبِّه^[۱۲]؛یعنی از امرپروردگارش خارج شد»وعرب هرگاه رطب از پوست خود خارج شود می گوید: «فَسَقَت‏ الرُّطَبهُ من قشرها »وفسوق به معنی خروج از دین ومیل به معصیت است همچنان که شیطان از امر پروردگارش خارج شد.(همان،۱۰ :۳۰۸).این واژه با مشتقاتش ۵۳ بار در قرآن آمده است.
*فساد:
«فساد»؛مقابل درستکاری است و مفسده خلاف مصلحت واستفساد( فساد خواهی) در مقابل
اصلاح طلبی است.خداوند می فرماید:«وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْ‌ضِ فَسَادًا^[۱۳]» ودر آیه ی: «ظَهَرَ‌ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ‌
وَالْبَحْرِ^[۱۴]‌»به معنی خشکی وخشکسالی است(ابن منظور،۱۴۱۴ق،۳: ۳۳۵).
*فجور:
دراصل به معنی شکافتن است،سپس در برانگیخته گردیدن گناهان ومحرمات،زنا وانجام هرکارزشت ازقبیل سوگنددروغ استعمال شده(مرتضی زبیدی،۱۲۰۵،۷: ۳۳۸).بیشتر درفارسی مرادف فسق و به همراه آن بکارمی رود(دهخدا،۱۳۷۳،۱۰:۱۴۹۷۵) و۶ بار در قرآن آمده است^[۱۵] .
*منکر:
ضد ونقیض «معروف» ؛یعنی ،هرآن چه راکه شرع ودین آن را زشت وناپسند وحرام می داند
(ابن منظور،۱۴۱۴،۵: ۲۳۳).این کلمه ۱۶باردرقرآن آمده است^[۱۶].
*فاحشه:
فُحش ،فَحشاء وفاحشه:یعنی سخن وکاروعمل قبیح وزشت و هرآن چه از گناهان ومعاصی که قباحت وزشتی آن ها بزرگ وغلیظ باشدواغلب «فاحشه» به معنی «زنا» به کار می رود.خداوند متعال می فرماید:«إِلَّاأَنْ یَأْتِینَ‏ بِفاحِشَهٍ مُبَیِّنَه^[۱۷]».هرچیزی که ازاندازه خویش تجاوز کند«فاحش» خوانده می شود(جوهری،۱۳۷۶ق ،۳: ۱۰۱۴).این واژه با مشتقاتش ۲۵ بار در قرآن آمده است^[۱۸].
*خبث:
«خبیث ضدطیّب به معنای پاک وخوب ازرزق وروزی ،فرزندومردم است وبه مردان نیرنگ- بازومکاروخدعه گرنیز«خبیث»گویندومجازاًبه هرامرزشت خبیث گفته می شود(مرتضی زبیدی،۱۲۰۵ ق،۳ :۲۰۲)خداوند در آیه ی ۵۸ سوره ی اعراف می فرماید:«وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُ‌جُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَ‌بِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لَا یَخْرُ‌جُ إِلَّا نَکِدًا^[۱۹]».این واژه در۱۶ مورد از قرآن به کار رفته است^[۲۰].
*لمم:
به معنی نزدیکی به گناه است وآن گناه کوچک است ؛الَّذینَ یَجتَنِبونَ کَبآئِرَالاِثمِ و الفَواحِشَ اِلاَّ اللَمَمَ ^[۲۱]…)و در قرآن یکبار آمده است^[۲۲](ابن منظور،۱۴۱۴ق، ۱۲ :۵۴۹).
* وِزر:
به معنى بارسنگینى ازگناه است و«وزیـر»کسى است که بارکارهای سنگین پادشاه را تحمل می کند(فراهیدی،۱۴۰۹ ق،۷ : ۳۸۱).این واژه با مشتقاتش درقرآن ۲۷بار آمده است^[۲۳].
*حنث:
حِنْث درلغت به معنای«گناه بزرگ»،شکستن سوگندو میل به حق یاباطل است(فراهیدی ، ۱۴۰۹ق ،۳ : ۲۰۶ ).این واژه دوبار در قرآن آمده است^[۲۴].
درکـتاب نثرطـوبی درخصـوص ارتباط مـاده«اثم»بادیگرموادی که با این لفـظ قریب المعنی هستند، آمده است:اگرچه معصیت،خطیئه،فواحش،منکر،جناح وامثال آنها باگناه،زشت،ناپسندو…نزدیک به یک دیگرند،امادرهریک ازاین الفاظ،خصوصیتی لحاظ شده است که به نظرمی رسد؛چون،گناه در فاعل آن نقصی می آورد،آن را«اثم» گویندوچون مخالفت امرخداست،«عصیان» وچون انحراف ازطریق راست است،«خطیئه»وچون شناعت آن درنظرمردم،شدید است،«فاحشه»وچون تعدی به حقوق دیگران باشد،«عدوان» نامند؛گرچه در بسیاری از آیات نمی توان یکی را به جای دیگری به کار برد(شعرانی ، ۱۳۸۰،۱ :۳۸۹).
این واژه‌هاى هفده‌گانه هر کدام بیانگر بخشى ازآثار شوم گناه و حاکى از گوناگونى گناه مى‌باشندو هر یک با پیام مخصوص و هشدار ویژه‌اى،انسان‌ها را از ارتکاب گناه برحذر مى‌دارند.
۲-۱-۳- راه های ارتکاب گناه در انسان
خدای متعال درفطرت همگان شناخت نیک وبدرا قرار داده وتوسط انبیای الهی انسان را از شیطان برحذر داشته است وبسیاری از مؤمنان نیز به تأثیر منفی شیطان و هوای نفس ایمان دارند؛ولی دراثر وجود عواملی نمی‌توانند،آنچنان که باید،مقاومت نمایند و دچار لغزش و گناه می‌شوند. لذ،ابرای گناه نکردن یاپیمودن راهی که به تدریج باعث استحکام صفت عدالت درانسان می شود،چاره ای جز این نیست که ابتدا باراه هاوریشه های تمایل انسان به گناه آشنا شویم وسعی کنیم این ریشه ها را دروجود خویش،خنثی نماییم.که دراین جا به برخی از راه ها وریشه های ارتکاب گناه می پردازیم:

۱-۳-۱ضعف درخداشناسی وسستی درایمان
اگر کسی‌ خدا را برخود شاهد و ناظر بداند و خود را در محضر خدا بداند و واقعاً به‌ این‌ مطلب‌ اعتقاد پیدا کند هرگز دست‌ به‌ گناه‌ و آلودگی‌ها نمی‌آلاید. کسی‌ که‌ در برابر دیدگان‌ مردم‌ گناه‌ نمی‌کند قطعاً در برابر دیدگان‌ خدا،خود را از گناه‌ حفظ‌ می‌کند.کسی‌ که‌ اعتقاد دارد به‌: «وَاللَّـهُ شَهِیدٌ عَلَىٰ مَا تَعْمَلُونَ^[۲۵]»وبه:«وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ ۚوَاللَّـهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ‌^[۲۶]».هرگز به‌ دنبال‌ گناه‌ نمی‌رود . امیر المؤمنین‌ (ع‌) می‌فرماید:«خدا رحمت‌ کند انسانی‌ را که‌ همیشه‌ پروردگارش‌ را در نظر داشته‌ باشد، از گناه‌ کناره‌ گیرد و باخواهش‌ دل‌ بجنگد و آرزوی‌ دنیایی‌ خود را تکذیب‌ کند.آن‌ انسانی‌ که‌ نفس‌ سر کش‌ خودرا با تقوا و پرهیزکاری‌ مهار کند وبا لگام‌ ترس‌ از پروردگار بردهانش‌ دهنه زند و مهارش‌ را به‌ سوی‌ طاعت‌ و فرمان‌ برداری‌ خدا کشاندواز نافرمانی‌ ومعصیت‌ بازش‌ دارد»(کلینی،۱۳۶۵، ‌۸: ‌۱۷۲).
۱-۳-۲- ضعف در خودشناسی وفروکاستن ارزش انسانی
وقتی انسان خود را بشناسد و به مقام و جایگاه انسانی و گوهر عظیم و گرانقدر خود،واقف باشدوعظمت وجود انسانی رادرک کند،هرگز حاضرنمی شود که وجودخودرا بادنباله روی از شهوات وخواهش های نفسانی تا سرحد حیواناتی چون خوک و خروس پایین آورد.بدون تردید، هیچ یک از کسانی که دنبال شهوترانی وارضای خواهش های پست حیوانی خودهستند،تصور درستی از وجود انسانی وفلسفه ی آفرینش خویشتن ندارند.حضرت امام باقر (ع)در سفارش خود به جابر جعفى، می فرماید:«لا مَعرِفهَ کَمَعرِفَتِکَ بِنَفسِکَ^[۲۷]»(تحف العقول ،۱۳۶۲: ۲۸۶).
۱-۳-۳- تبعیت از هوای نفس
پیروی از خواهش های نفسانی، گناه رادردل وذهن انسان زینت مى‏دهدوموجب فراموشى و غفلت مى‏گردد.کسى که دراثر شهوت، انگیزه‏اى قوى براى ارتکاب گناه یافته باشد، معرفت خود به خدا و قیامت و احکام الهى را مزاحم اطفای شهوت خویش مى‏یابد و به طور ناخودآگاه آن معرفت را ازذهـن خویش دور مى‏کند و ترجیـح مى‏دهد به آن اندیشه نکند ؛ رفته رفته حالت غفلت براوعارض مى‏شود وبه کمک توجیهات شیـطانى، گناه بودن معاصى را انکاریا فراموش مى‏کندو رو به گنـاه مى‏آورد.
امیرمؤمنان على(ع)فرمودند:«لا تکنْ ممَنْ…اذَا سَأَلَ إِنْ عَرَضَتْ لَهُ شَهْوَهٌ أَسْلَفَ الْمَعْصِیَهَ وَ سَوَّفَ التَّوْبَهَ وَ إِنْ عَرَتْهُ مِحْنَهٌ انْفَرَجَ عَنْ شَرَائِطِ الْمِلَّهِ»^[۲۸]( نهج البلاغه، ۱۳۶۹: ۳۸۹).این سخن امام على نشان مى‏دهد که حداقل برخى از گناه کاران به سبب ناشکیبایى در برابر خواسته‏هاى نفسانى به گناه مبتلا مى‏شوند و کسى که تاب مقاومت در برابر شهوات راندارد، تاب رنج‏هاى دیندارى وتبعت از شرع را نیز ندارد.
۱-۳-۴- جهل و غفلت
جهل وحماقت زمینه ی گناه را در انسان بوجود می آورده وبه سوی گناه می کشاند.جهل به خدا،جهل به هدف آفرینش،جهـل به قوانین خلـقت،جهل به زشتـی گنـاه وآثارآن.چنانکه یک فرد جاهـل وبی سواد غذای آلوده به میکروب را براثر جهل به آسانی می خورد ولی یک دکتر میکروب شناس ، هرگزآن را نمی خورد(قرائتی ،۱۳۷۵: ۲۰).غفلت نیز یکی از بیماری‎های قلب است که انسان را از یاد خدا، مرگ، قیامت و ثواب و عقاب اُخروی باز می‎دارد و در نتیجه، انسان اقدام به انجام هر کاری می‎کند و هر گناهی را مرتکب می‎شود.رسول گرامی (ص)در این باره می‎فرمایند: « أَلا وَإِنَّ فِی الْجَسَدِ مُضْغَهً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ کُلُّهُ, وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ کُلُّهُ, أَلا وَهِیَ الْقَلْبُ^[۲۹]»( نهج الفصاحه،۱۳۸۹: ۴۴۸).
۱-۳-۵- وجود رذایل اخلاقی
رذایل اخلاقى،هر یک منشأ گناه یا گناهانى هستند. امام امیرالمؤمنین(ع)می فرماید:«َالْحِرْصُ وَالْکِبْرُوَالْحَسَدُ دَواع اِلَى التَّقَحُّمِ فِى الذُّنُوبِ^[۳۰]»(نهج البلاغه،۱۳۶۹ :۴۲۷).رذائلى از این دست،خود ریشه دردنیاپرستى وسوءظن به خدا دارند.کسى که مى‏خواهدبه گناه مبتلا نشود،بایدباریشه‏هاى آن مبارزه کند؛یعنى،ملکات ناپسند را ازنفس خود بزدایدو مبارزه با ملکات نفسانى درسایه ی عقاید صحیح و ایمان حقیقى به خداوندوصفات نیکوى اوامکان‏پذیر است.ازسویى، نادرستى رابطه معرفتى انسان با خدا، منشأ رذایل مى‏شود وازسوى دیگر،رذایل نفسانى موجب گناه مى‏شود و به رابطه انسان و خدا آسیب مى‏رساندو بزرگ‏ترین اثر سوء را بررابطه ی انسان با خدا مى‏گذارد.این تأثیر سوء، ناشى از همین رابطه دو سویه است.
۱-۳-۶ -کوچک شمردن گناه
یکى ازعومل بسیارمهم روى آوردن به گناه،کوچک شمردن آن است.کسى که گناهى راکوچک مى‏شمارد،برانجام آن گناه جرأت مى‏یابدوبه هنگام ارتکاب آن گناه، دچاراحساس گناه نمى‏شود؛در نتیجه به انجام آن گناه عادت مى‏کندوهر بارکه آن رامرتکب شود،آخرت خویش راتباه‏تر مى‏سازد؛از این روست که علی(ع)می فرماید:«أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَهَانَ بِهِ صَاحِبُهُ ^[۳۱]»(نهج البلاغه،۱۳۶۹: ۴۲۲)وبرگناه خرد خود ایمن مباش، شاید که تو را برآن عذاب کنند . کسى که گناهى را کوچک مى‏شمارد،علاوه بر آن که احتمال تکرارآن را افزایش مى‏دهد،بى‏دلیل خودرا از کیفرآن گناه در امان دانسته است و این با خوف مثبت و سازنده در تنافى است.
۱-۳-۷ - عادت های مذموم
گاهی بـرخی عادت ها کار انسـان راسـخت می کنندوزمیـنه سازگـناه هستند.چشـم چـرانی ازجمله ی این عادت هاست.چشم چران،کسی است که کنترل چشم خودرانداردوبه هـرطـرفی خیره می شود و چه بسانگهداری چشم ازاختیاراوخارج شده و به صورت عادت درآمده است که ترک آن مشکل به نظرمی آید.چشم چرانی قبل ازاین که برای دیگران مزاحمت وناراحتی ایجاد کند،برای خود شخص مضرّاست وموجب آشفتگی، اضطراب،عدم اعتماد به نفس،بی حالی ورخوت نسبت به معنویات،مخصوصاً نماز می گردد.خداوند سبحان زن ومردرا از چشم چرانی نهی نموده است.آن جا که فرموده است:«قُل للمؤمنینَ یغُضّوا مِن أَبصارِهِم…وقُل لِلمُؤمِناتِ یغضُضنَ مِن اَبصارِهنَّ^[۳۲]…».
کسی که معتادبه چشم چرانی شد،فکروخیال وقلبش مشغول دیده می شودوروحش آشفته و ذهنش مشوّش می‌گرددوهنگام عبادت،قوّه ی خیالش با این آشفتگی به پروازدرمی آیدوبه شاخه هایی پرواز می کند که با چشم خود مشاهده کرده است.
۱-۳-۸ - حب دنیا
از موانع و دام‌های مهم بر سر راه تکامل انسان، دنیا گروی و گرایش به اعتباریات آن است . در تعالیم آسمانی، دنیاطلبی اساس همه خطاهای انسانی است؛«همان گونه که منشأ همه معارف، معرفت نفس است وکسی که عارف به خود شد،از اندیشه‏های توحیدی طرفی می‏بندد:«من عرف نفسه فقد عرف ربه^[۳۳]».منشأ هر گناه هم حبّ جاه است و اگر در بعضی از نصوص حبّ دنیا مطرح است،آن هم به حبّ نفس برمی‏گردد.حبّ جاه که درحقیقت همان دنیای اصیل است،رأس همه خطایاست»(جوادی آملی ،۱۳۸۷ب،۹: ۳۵۷).
رسول اکرم(ص)فرموده اند:«حُبُّ الدُّنیارَأس کَلِّ خَطِیئَه^[۳۴]»(کلینی ،۱۳۶۵،۲: ۱۳۰)..شریعت، مطلقاً کسی را ازحصول ثروت منع نکرده است؛بلکه فقط درفکرترقی دنیا بودن ودنیارامقصود بالذّات قراردادن رامنع نموده است.مهم‏ترین عاملی که انسان رامحبّ خدامی‏کند،بغض دنیاست.زیرا،دوستی دنیا ریشه ی همه خطاهاست.بنابراین،برای رسیدن به محبت حق تعالی، هیچ راهی بهترازانزجار از دنیا نیست.هرکس به دنیاعلاقه‏مند باشد،هرگز نمی تواندمحبّ خدا شود؛ همان ‏گونه که حبّ دنیا،زمینه ی هر خطا وگناهی است، بغض آن نیز زمینه ی محبت خدارا فراهم می‏کندوانسان را ازعوامل سقوط می‏رهاند(جوادی آملی ۱۳۸۹الف، ۱۴: ۶۳).
برای فرق حبّ دنیا وکسب دنیا معیاری هست وآن این است که وقتی که مقابله دین و دنیامی آیدانسان کدامیک راترجیح می دهد؟اگردین را پشت سر انداخته،دنیا را ترجیح داده معلوم است که این حب ّدنیا است؛ولی اگربعدازآمدن حکم شریعت تمام کارهای دنیارارها کرده،حکم الله تعالی رابجا آورد، پس این ،حبّ دنیا نیست .
امروزه ما طوری دردنیاودر حصول دنیامصروف هستیم که گویابرای همیشه دردنیاماندگاریم وقناعت پسندی،زهدوتوکل برای ما بی معنی شده اند؛حال آنکه رسول اکرم(ص)می فرماید:«مَالِی وَ لِلدُّنیا^[۳۵]»(کلینی،۱۳۶۵،۲: ۱۳۴)ونیزمی فرمود:«إِنَّماأَناکَرَاکِبٌ إَستَظِلَّ تَحتَ الشَّجَرَهِ ثُمَّ رَاحَ وَتَرَکَهَا^[۳۶]» (همان).همین طورمی فرماید:« کُن فِی الدُّنیا َأَنَّکَ غَرِیبٌ أَوعَابِرِ سَبِیل^[۳۷]»(مجلسی،۱۴۰۴ق ،۱۶: ۲۳۹).

شکل ۳-۱- موقعیت منطقه مورد مطالعه در کشور، استان و شهرستان
۳-۱-۱-۴- اقلیم
ایستگاه هواشناسی ایلام طی دوره‌ی آماری (۱۳۹۲-۱۳۷۰) که متوسط بارندگی سالیانه در این منطقه ۶/۶۶۷ میلی‌متر بوده که از این میزان ۱/۲۰ درصد در فصل بهار، ۱/۰ درصد در فصل تابستان، ۹/۳۱ درصد در فصل پاییز و ۹/۴۷ درصد در فصل زمستان می‌باشد. بارندگی‌ها عمدتاً در فصل زمستان و بعد از آن در فصل پاییز و سپس بهار ‌تداوم دارند تابستان فصل خشک منطقه می‌باشد و از خرداد تا اواسط آبان‌ماه اوقات خشک سال هستند. بعلت ورود سامانه‌‌های بارش‌زا و ویژگی فصل بهار‌، عمدتاً بارش‌ها در این فصل رگباری بوده و به دلیل عدم پوشش‌گیاهی مناسب اکثراً سیلابی هستند‌. حداکثر مطلق دما که تا کنون در این ایستگاه به ثبت رسیده است ۴/۴۱ درجه سانتی‌گراد بوده است. میانگین دمای سالانه در ایستگاه فوق الذکر ۸/۱۶ درجه سانتیگراد می‌باشد. حداقل مطلق دمای ثبت شده در طول دوره آماری ۶/۱۳- درجه سانتی‌گراد بوده است. پایین‌‌ترین دما‌های ثبت شده در این ایستگاه مربوط به بهمن ماه می‌باشد یعنی بهمن ماه سرد‌ترین ماه سال است. اما گرم‌‌ترین ماه سال مرداد ماه بوده که حداکثر مطلق دما‌های ثبت شده مربوط به اواخر تیر ماه و مرداد ماه می‌باشد. این ایستگاه دارای ۱۱روز یخبندان می‌باشد. روز یخبندان از نظر هواشناسی به روزی اطلاق می‌شود که حداقل دما صفر و کمتر از آن است. براین اساس در دوره آماری دما‌های صفر و زیر صفر استخراج و پس از بررسی ‌نهایی مشخص گردید، ایستگاه فوق‌الذکر به طور متوسط دارای ۳۵ روز یخبندان است‌. یکی دیگر از پارامتر‌های اقلیمی میزان ساعات آفتابی در سال است. که میانگین آن در سال ۲۸۵۷ ساعت می‌باشد ابرناکی آسمان از دیگر پارامتر‌های اقلیمی است که مشخص کننده دمای زمین و انرژی رسیده به زمین می‌باشد و رابطه مستقیمی با میزان بارندگی دارد‌. به طور متوسط ایستگاه دارای ۴۲ روز در سال ابرناکی است. از دیگر پارامتر‌های مورد بررسی رطوبت هوا است. رطوبت نسبی تأثیر بسزایی در اقلیم، پوشش گیاهی و غیره دارد‌. متوسط رطوبت در این ایستگاه ۴۰ درصد بوده که متوسط حداکثر ۵۵ و متوسط حداقل ۲۵ درصد است. بیش‌‌ترین میزان رطوبت نسبی ماهانه در بهمن ماه با ۶۲ درصد و کم‌ترین میزان رطوبت نسبی در مرداد ماه ۱۹ درصد است. تبخیر از مهم‌ترین پارامتر‌های اقلیمی مخصوصاًدر مناطق خشک است. میزان متوسط تبخیر سالانه ۲/۱۸۹۲ میلی متر است. بیش‌‌ترین مقدار تبخیر در تیرماه به میزان ۵/۳۶۷ میلی متر و کم‌ترین میزان ۰ میلی متر در زمستان است. باد غالب در منطقه غربی و باد نایب غالب جنوب‌شرقی است. بررسی گلباد سالانه نشان می‌دهد که وزش‌‌های باد، بالای ۲ متر بر ثانیه هستند. حداکثر بادی که تاکنون در منطقه به ثبت رسیده است ۲۵ متر بر ثانیه بوده که از جنوب‌غرب به سمت شمال شرق وزش داشته است. جدول فراوانی باد سالانه نشان می‌دهد که بیش‌‌ترین بادها، بین ۲ تا ۴ متر بر ثانیه سرعت داشته است‌. در گلباد فروردین ماه مشاهده می‌شود که در این ماه باد غالب جنوبی و نایب غالب غربی است. در اردیبهشت ماه نیز باد غالب غربی و باد نایب غالب جنوب‌شرق است‌. در خردادماه‌ تا مهر‌ماه غالب غربی و نایب غالب شمال‌غربی است. اما در آبانماه باد غالب غربی و نایب غالب جنوب‌شرقی است. در آذرماه تا اسفند ماه باد غالب جنوب‌شرقی و باد نایب غالب شرقی است‌. محاسبه فرمول‌‌های مربوط به تعیین اقلیم نشان می‌دهد در روش آمبرژه نوع اقلیم مرطوب معتدل و در روش دومارتن نوع اقلیم نیمه مرطوب است. در روش گوسن (آمبروترمیک) فصل خشک منطقه از اواسط اردیبهشت ماه آغاز و تا اواسط مهر‌ماه ادامه دارد (شکل ۳-۲). یعنی تقریباً ۵ ماه از سال منحنی درجه حرارت در بالای منحنی بارندگی قرار دارد و فقط ۵ ماه از سال فصل مرطوب منطقه محسوب می‌شود.

شکل ۳-۲- آمبروترمیک حوزه کلم (ایستگاه هواشناسی ایلام طی دوره‌ی آماری ۱۳۹۲-۱۳۷۰)
۳-۱-۱-۵- زمین‌شناسی
ذخیره­گاه کلم شهرستان بدره در زون ساختاری زاگرس چین خورده قرار می‌گیرد. عمده سنگ‌‌های منطقه را، واحدهای آهکی و شیلی مربوط به مزوزوییک و سنوزوییک تشکیل داده‌اند. سازند گچساران با لیتولوژی انیدریت و مارن و میان لایه آهکی بیش‌ترین وسعت را در منطقه دارد. سایر واحدهای سنگی موجود در حوزه عبارتند از سازند آهکی سروک سازند ایلام با لیتولوژی سنگ آهک و میان لایه شیل، سازند پابده با تناوب شیل و آهک و مارن، سازند شیلی گورپی، سازند آسماری، بخش آهکی امام حسن و سازند انیدریتی گچساران. از نظر ساختاری مهم‌ترین ساختار موجود در حوزه چین‌ها هستند (مطالعات تفصیلی- اجرایی حوزه آبخیز کلم دره‌شهر، ۱۳۹۰). در حوزه کلم با توجه به لیتولوژی واحدهای سنگی، پوشش گیاهی خوب و شرایط آب و هوایی، هوازدگی فیزیکی، زیستی و شیمیایی قابل مشاهده است. همچنین با استناد بر آمار و اطلاعات هواشناسی، تعیین اقلیم ذخیره­گاه بادام منطقه نشان داد که در روش آمبرژه نوع اقلیم مرطوب معتدل و در روش دومارتن نوع اقلیم نیمه مرطوب است. این گونه اغلب در اقلیم­های نیمه­مرطوب با زمستان­های نسبتاً سرد مستقر می­ شود. سالاریان و همکاران (۱۳۸۷) نیز اذغان نمودند که گونه بادام کوهی اغلب در اقلیم‌های نیمه­مرطوب مستقر می­شوند.
۳-۲- روش انجام تحقیق
این مطالعه از نوع مطالعات تحلیلی بوده و برای جمع­آوری اطلاعات از سه روش کتابخانه‌ای، میدانی و آزمایشگاهی استفاده شده است. در این تحقیق ابتدا برای تعیین مبانی نظری و پیشینه‌ تحقیق از شیوه کتابخانه‌ای اقدام گردیده و پس از مطالعه کتابخانه‌ای و جستجوی الکترونیکی و به موازات مطالعات مستمر نظری بخشی از اطلاعات مورد نیاز نیز با بهره گرفتن از فرم‌‌های آماربرداری در منطقه تهیه و جمع آوری گردید.
ابتدا در منطقه، محدوده ذخیره­گاه بادامک، شناسایی و پلیگون آن به‌صورت رقومی (به ‌وسیله دستگاه GPS در سیستم مختصات UTM با بیضوی WGS84) بسته شد. در داخل محدوده‌‌های مشخص شده شبکه آماربرداری به ابعاد ۲۰۰×۲۰۰ متر به‌ صورت منظم- تصادفی (سیستماتیک) طراحی و برای اندازه‌گیری درختچه­ها و آماربرداری از قطعات نمونه دایره‌ای شکل با مساحتی که به روش حداقل سطح به دست آمده و با توجه به تراکم درختچه‌‌های بادامک حداقل ۱۰ تا ۱۵ پایه در هر قطعه نمونه قرار گیرد، استفاده گردید.
در این قطعات نمونه مشخصه­‌های کمی و کیفی همچون تعداد درختچه، ارتفاع و دو قطر عمود بر هم تاج درختچه­ها، تعداد جست، درجه شادابی درختچه­ها، میزان ابتلا به آفت و بیماری آنها و زادآوری اندازه ­گیری گردید. همچنین در هر قطعه نمونه با توجه به طول و عرض جغرافیایی، وضعیت فیزیوگرافی و توپوگرافی (ارتفاع منطقه و میزان و جهت شیب دامنه نیز ثبت می­ شود) نیز ثبت گردید.
ابزار‌های اندازه ­گیری مشخصات کمی و کیفی درختچه­‌های بادامک شامل موارد ذیل است: دستگاه GPS برای تعیین مرکز قطعه نمونه و یافتن موقعیت، شاخص (ژالن) درجه­بندی شده یا دستگاه سونتو برای اندازه گیری گردید. ارتفاع درختچه­ها، متر نواری برای اندازه گیری قطر تاج درختان و ارتفاع تاج.
۳-۲-۱- تهیه نقشه­‌های عوامل فیزیوگرافی
پس از مشخص شدن محدوده رویشگاه بر روی نقشه توپوگرافی ۱:۲۵۰۰۰، به منظور کنترل و نحوه قرار گیری قطعات نمونه در ارتباط با مشخصه‌‌های فیزیوگرافی، توسط نرم افزار Arc GIS 10 نقشه منطقه رقومی شده و از ابزار Topo to Raster برای تهیه نقشه­‌های DEM و پس از آن نقشه‌‌های ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت دامنه استفاده شد. سه طبقه ارتفاع از سطح دریا ( ۹۰۰-۱۰۰۰، ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ و ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ متر)، پنج طبقه شیب (۰-۲۰، ۲۰-۴۰، ۴۰-۶۰، ۶۰-۸۰ و بیش‌تر از ۸۰ درصد) و پنج جهت جغرافیای (شمال، جنوب، شرق، غرب و بدون جهت) در محدوده مورد مطالعه مشخص شد.
۳-۲-۲- نمونه­بردای خاک
برای بررسی وضعیت خاک رویشگاه مورد مطالعه، برخی مشخصه‌‌های فیزیکی و شیمیایی خاک از قبیل بافت خاک، ماده آلی، کربن آلی، اسیدیته (pH)، نیتروژن کل، وزن مخصوص ظاهری و هدایت الکتریکی (Ec) در مرکز هر قطعه نمونه مورد اندازه ­گیری و مطالعه قرار گرفت. برای این منظور در مرکز هر قطعه نمونه با حفر پروفیل خاک تا عمق ممکنه که با توجه به صخر‌های بودن منطقه کمتر از ۲۰ سانتیمتر بود، نمونه­‌های خاک برداشت شد (شکل ۳-۳). نمونه­‌های خاک پس از طی مراحل اولیه آماده سازی برای انجام مطالعات خاکشناسی به آزمایشگاه منتقل شدند.

شکل ۳-۳- نمایی از نمونه­برداری خاک در رویشگاه مورد مطالعه
۳-۲-۲-۱- آزمایشات خاک
در محیط آزمایشگاه نمونه­ها در هوای آزاد خشک گردید و بعد از خرد نمودن کلوخه­ها، جدا کردن ریشه‌ها، سنگ و سایر ناخالصی­ها، از الک ۲ میلی‌متری عبور داده شدند (هرناندز^[۱۸] و همکاران ۲۰۰۴).
بافت خاک با بهره گرفتن از روش دانسیمتری بایکاس (زرین کفش ۱۳۷۱) و وزن مخصوص ظاهری به روش کلوخه بر حسب گرم بر سانتیمتر مکعب مطالعه شد (بلیک و‌ هارتج^[۱۹] ۱۹۸۶). ماده آلی و کربن آلی با بهره گرفتن از روش سرد بر مبنای اکسیداسیون کربن آلی به کمک بیکرمات پتاسیم (K2Cr2O) در محیط کاملاً اسیدی H2SO4)) اندازگیری گردید (آلیسون^[۲۰] ۱۹۷۵).
خصوصیات اندازه‌گیری شده خاک در این مطالعه شامل PH خاک، EC خاک، وزن مخصوص ظاهری، مقدار ماده آلی و نیتروژن بود. در این مطالعه از روش مبتنی بر برآورد درصد کربن آلی خاک^[۲۱] استفاده شد. کربن آلی به طور متوسط ۵۸% ماده آلی را تشکیل می­دهد و درصد ماده آلی را می‌توان با ضرب کردن کربن آلی در عامل وان-بنون لن یا ۷۲۴/۱ به دست آورد.
۳-۲-۳- جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه
جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق ذخیره­گاه گونه بادام کوهی واقع در منطقه کلم شهرستان بدره می‌باشد که آماربرداری از درختچه­‌های بادام کوهی به صورت نمونه‌ای بوده و حجم نمونه بستگی به تعداد قطعات نمونه و تعداد درختان قرار گرفته در هر قطعه نمونه دارد.
۳-۲-۴- متغیر‌های مورد بررسی
در این مطالعه اطلاعات کمی و کیفی درختچه­‌های بادام کوهی شامل قطر تاج، ارتفاع، تعداد درختچه، تعداد جست گروه و مشخصه­ کیفی شامل شادابی در رویشگاه کلم بدره برداشت شد. برای تعیین شادابی چهار طبقه سرسبزی تاج درختچه‌ها در نظر گرفته شد (پاور و دیگران^[۲۲] ۱۹۹۵) که شامل درجه ۱: بیش از ۷۵، درجه ۲: بین ۵۰ تا ۷۵، درجه ۳: بین ۲۵ تا ۵۰ و درجه ۴: کمتر از ۲۵ درصد تاج سرسبز بودند.
سطح تاج با اندازه‌گیری سطح سایه انداز تاج درختان (منظور سطحی است که تصویر تاج درختان به هنگامی که نور خورشید عمود می­تابد بر روی سطح زمین ایجاد می‌کند که با اندازه گیری قطر بزرگ و کوچک تاج درخت تعیین می­گردد).
برای برداشت متغیر‌های مورد بررسی از ابزار و لوازم فنی کار مانند متر نواری، GPS و اسپری رنگی جهت نشانه­گذاری استفاده ­شد. همچنین در این ذخیره­گاه در مراکز قطعه نمونه­ها، نمونه­‌های خاک از عمق ۰ تا ۲۰ سانتی­متری جهت آزمایش­‌های فیزیک و شیمی خاک برداشت شد.
۳-۲-۵- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها
به منظور تجزیه تحلیل داده ­ها ابتدا پس از تعیین نرمال بودن داده ­ها به وسیله آزمون کای اسکور و همگن بودن داده ­ها بوسیله آزمون لون^[۲۳] برای مشخصه­‌های کمی مانند قطر تاج، از آزمون تجزیه واریانس و برای مقایسه میانگین‌ها از آزمون دانکن استفاده شد. برای داده­‌های کیفی مانند شادابی که به صورت رتبه‌ای بودند از آزمون­‌های ناپارامتری، برای مقایسه‌‌های کلی از آزمون کروسکال -والیس و برای مقایسه میانگین‌ها از آزمون من ویتنی استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از نرم افزار‌های آماری همچون Excel و SPSS استفاده شد.
فصل چهارم
نتایج
۴-۱- نتایج
۴-۱-۱- تهیه نقشه عوامل فیزیوگرافی
برای بررسی تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر مشخصات کمی و کیفی درختچه‌‌های بادام کوهی در منطقه مورد مطالعه، نقشه‌‌های مشخصه‌‌های شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا در محیط GIS تهیه شد.
برای تهیه نقشه­‌های فیزیوگرافی ابتدا مدل رقومی ارتفاع با بهره گرفتن از خطوط توپوگرافی با منحنی میزان‌‌ ۲۰ متری تهیه گردید (۴-۱) و سپس نقشه­‌های شیب، جهت دامنه و ارتفاع از سطح دریا تهیه و کلاسه­بندی شدند. اشکال ۴-۲، ۴-۳ و ۴-۴ نقشه­‌های فیزیوگرافی مورد استفاده در این تحقیق را نشان می‌دهند.
شکل ۴-۱- نقشه مدل رقومی ارتفاعی (DEM) منطقه مورد مطالعه
شکل ۴-۲- نقشه طبقات ارتفاع از سطح دریا در منطقه مورد مطالعه
شکل ۴-۳- نقشه کلاسه­‌های شیب در منطقه مورد مطالعه
شکل ۴-۴- نقشه جهات جغرافیایی در منطقه مورد مطالعه
۴-۲- تهیه نقشه شبکه آماربرداری
همان طور که در فصل مواد و روش‌ها توضیح داده شد پس از تهیه نقشه محدوده مورد مطالعه و بازدید میدانی از منطقه مورد مطالعه و با توجه به تراکم مناسب گونه بادام کوهی در سطح منطقه تصمیم به طراحی شبکه آماربرداری ۲۰۰ * ۲۰۰ گرفته شد و برای طراحی و پیاده کردن پلات‌ها در روی نقشه از نرم افزار GIS 10 و اکستنشن ET Geo Wizards استفاده شد. پس از طراحی شبکه و پیاده کردن آن بر روی نقشه محدوده مورد مطالعه مشخص شد که تعداد ۱۹ پلات دایره‌ای در منطقه قرار گرفته است (شکل ۴-۵ و ۴-۶). برای انجام مراحل بعدی کار مختصات جغرافیایی (UTM) این نقاط و محدوده وارد دستگاه GPS شد.
شکل ۴-۵- شبکه آماربرداری ۲۰۰×۲۰۰ متر و نحوه قرارگیری پلات­ها
شکل ۴-۶- جانمایی قطعات نمونه آماربرداری بر روی تصاویر ماهوار‌ه‌ای Google Earth
۴-۳- پوشش گیاهی
پس از آن لیست فلورستیک گیاهان منطقه مطالعاتی بر حسب خانواده، جنس، گونه، شکل رویشی و دیرزیستی تهیه گردید. در ذخیره‌گاه بادام کلم شهرستان بدره گونه غالب، درختچه بادام کوهی می‌باشد. لیست فلورستیک گیاهان شناسایی شده در کل سطح ذخیره‌گاه در جدول (۴-۱) ارائه شده است.
جدول ۴-۱- لیست فلورستیک گونه­‌های گیاهی منطقه مطالعاتی