فهرست جداول
جدول۱-۱، شاخص‌های مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبه‌بندی…………………………………………………۹
جدول۲-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به آماره های کلیدی غیر‌مالی)……………………………………۱۱
جدول۳-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به پیشینه اطلاعاتی)…………………………………………………..۱۲
جدول۴-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به اطلاعات بخش ها)………………………………………………….۱۲
جدول۵-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط بحث و تحلیل مدیریت)……………………………………………..۱۳
جدول۶-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به اطلاعات پیش‌بینی)………………………………………………..۱۳
جدول۷-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به خلاصه ای از نتایج تاریخی مهم)…………………………..۱۴
جدول۱-۲، همسنجی شاخص‌های برتری شرکت‌ها در بورس های جهان………………………………………………………….۳۴
جدول ۲-۲، شاخص‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها توسط سازمان مدیریت صنعتی…………………………………………………..۳۸
جدول۳-۲، متغیرها و نحوه اندازه‌گیری آنها در تحقیق سجادی و همکاران(۱۳۸۸)………………………………………….۸۴
جدول۱-۳، شاخص‌های مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبه‌بندی…………………………………………….۱۰۶
جدول۲-۳، عناصر شش گانه مربوط به افشای اختیاری…………………………………………………………………………………..۱۰۸
جدول۱-۴، KMO و آزمون بارتلت…………………………………………………………………………………………………………………..۱۱۹
جدول۲-۴، تحلیل واریانس شاخص‌های مالی…………………………………………………………………………………………………..۱۲۰
جدول۳-۴،ماتریس ضرایب شاخص‌های مالی در عامل های به دست آمده……………………………………………………..۱۲۰
جدول۴-۴، آمار توصیفی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………….۱۲۲
جدول۵-۴، همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………۱۲۳
جدول۶-۴، نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته پژوهش……………………………………………………………………۱۲۴
جدول۷-۴، نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته پژوهش بعد از فرایند نرمال سازی………………………..۱۲۴
جدول۸-۴، اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه اول…………………………………………………….۱۲۵

جدول۹-۴، مدل تصادفی برای آزمون اول…………………………………………………………………………………………………………۱۲۶
جدول۱۰-۴، آزمون ناهمسانی واریانس……………………………………………………………………………………………………………..۱۲۷
جدول۱۱-۴ نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده……………………………………………………………………………………………….۱۲۸
جدول۱۲-۴ اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه دوم…………………………………………………..۱۲۹
جدول۱۳-۴ مدل Pooled برای فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………..۱۲۹
جدول۱۴-۴ آزمون ناهمسانی واریانس………………………………………………………………………………………………………………۱۳۰
جدول۱۵-۴ نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده……………………………………………………………………………………………….۱۳۱
فهرست نمودارها
نمودار ۱-۴،نمودار نزولی مقادیر ویژه………………………………………………………………………………………………………………..۱۱۹
۱-۱- مقدمه
سنجش و مقایسه عملکرد شرکت‌ها از جمله اطلاعات حائز اهمیتی است که سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌ کنندگان را در امر تصمیم‌گیری اقتصادی یاری می‌رساند. در واقع رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر معیارهای مالی و غیر‌مالی اطلاعات شفاف و قابل‌فهمی را به استفاده‌ کنندگان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی ارائه می‌کند. به‌علاوه تحقیقات نشان داده جایگاه و رتبه شرکت بر عملکرد و هم چنین کیفیت و میزان اطلاعاتی که در اختیار قرار می‌دهد، اثر دارد. از سوی دیگر، شفافیت و افشای داوطلبانه در گزارش‌های مالی اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کند و زمینه را برای ایجاد بازار کارا مهیا می‌سازد.
مطالعات در زمینه تاثیر شهرت شرکت بر رفتار شرکت بسیار ناچیز است. هم‌چنین، با‌توجه به اینکه تاکنون در ایران موسسه‌ای وجود ندارد که شرکت‌ها را بر‌اساس معیارهای شهرت رتبه‌بندی کند، بنابراین، مطالعات صورت گرفته در این زمینه تنها به رتبه‌بندی شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و بعضا غیر‌مالی‌کمّی بسنده می‌شود. سابقه تحقیقات در مورد افشای اختیاری در سال‌های اخیر گسترش یافته است، اما پژوهشی که هم‌زمان این دو عامل را بررسی کند، صورت نگرفته است. در این فصل، ابتدا مسأله اصلی پژوهش، اهمیت و ضرورت آن مورد بحث قرار می گیرد و سپس توضیحاتی راجع به اهداف و فرضیات پژوهش و کاربرد نتایج آن ارائه شده و در نهایت، با ارائه شرح مختصری از چگونگی اندازه‌گیری متغیرهای مدل به کار گرفته شده در این پژوهش، فصل به پایان خواهد رسید.
۲-۱- بیان مسئله
تصمیمات اقتصادی بر‌اساس اطلاعات مالی و غیر‌مالی قابل‌اتکا اتخاذ می‌شود. هرچند صورت‌های مالی اطلاعات بسیار مهمی در‌رابطه با وضعیت مالی و عملکرد مالی شرکت در اختیار قرار می‌دهد، با این همه، استفاده‌ کنندگان افزون بر آن به یک سری اطلاعات مقایسه‌ای نیز نیاز دارند. این اطلاعات نه‌تنها در‌رابطه با معیارهای مشخص (مالی و غیر‌مالی) روند گذشته شرکت‌ها را هم با خود و هم با دیگر شرکت‌ها مقایسه می‌کند، بلکه جایگاه و رتبه آن‌ها را نیز مورد سنجش قرار می‌دهد. در واقع رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر معیارهای مالی و غیر‌مالی اطلاعات شفاف و قابل‌فهمی را به استفاده‌ کنندگان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی ارائه می‌کند.
استفاده‌ کنندگان برون‌سازمانی از جمله سرمایه‌گذاران و اعتبار‌دهندگان، به منظور تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری و اعتباردهی از این اطلاعات استفاده می‌کنند. هم‌چنین، مدیران هم به عنوان استفاده‌ کنندگان درون‌سازمانی با سنجش عملکرد خود در مورد استفاده بهینه از منابع شرکت تصمیم‌گیری می‌نمایند.
تا به حال رتبه‌بندی شرکت‌هابر‌اساس شاخص‌های مالی وغیر‌مالی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. در رتبه‌بندی بر‌اساس شاخص‌های مالی، به بررسی آن دسته از نسبت‌های مالی می‌پردازد که بیشتر مورد توجه تحلیل‌گران مالی قرار می‌گیرد . رتبه‌بندی شرکت بر‌اساس شاخص‌های غیر‌مالی نیز با‌توجه به داده‌های مورد استفاده و نحوه انجام آن به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد. در یک روش که با بهره گرفتن از داده‌های کمّی، مانند حجم معاملات، تعداد دفعات معامله و تعداد خریداران، بر‌پایه ترکیبی از قدرت نقدشوندگی سهام و میزان اثرگذاری شرکت‌ها بر بازار رتبه‌بندی صورت می‌گیرد. در روش دیگر با بهره گرفتن از داده‌های کیفی از جمله کیفیت مدیریت، کیفیت محصولات، خلاقیت و نو‌آوری، مسئولیت پذیری اجتماعی و محیط زیست ، شهرت و اعتبار شرکت را از این منظر مورد سنجش قرار می‌دهد. در واقع، شهرت یک دارایی نامشهود است که در طول زمان کسب می‌شود. انتظار می رود همان‌گونه که این شهرت و اعتبار که در پی یکسری اقدامات و عملیات و مدیریت صحیح به دست آمده، بر تصمیم‌گیری واقدامات بعدی عملیاتی و مالی شرکت ، گزارشگری و افشاء تاثیر داشته باشد.
ادبیات نظری در‌رابطه با این موضوع بیان می‌دارند که شهرت از عدم‌تقارن‌اطلاعاتی ناشی می‌شود. در این رابطه میلیگرام و رابرت^[۲](۱۹۸۲) بر این باورند که اطلاعات نا‌متقارن در‌رابطه با درستی عمل نقش‌آفرین، باوری درباره عمل او به وجود می آوردکه همان شهرت است. هم‌چنین، آنان اظهار می‌کنند که: ” زمانیکه اشخاص راجع به اختیارات یا انگیزه‌های دیگران نامطمئن هستند، انتظار می رود مقوله شهرت مطرح شود.
افشای اختیاری شرکت نقش مهمی در کاهش عدم تقارن‌اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران برون‌سازمانی ایفا می‌کند. منافع حاصل از افشای اختیاری اطلاعات هم برای تامین‌شونده و هم برای تامین‌کننده سرمایه، انگیزه افشای داوطلبانه اطلاعات را در مدیران تقویت می‌کند. در واقع باعث کاهش عدم اطمینان سرمایه‌گذار و اعتباردهندگان در‌خصوص بازده شرکت می‌شود و به دنبال آن منابع مالی شرکت تامین می‌گردد.
دلایل متعددی در‌خصوص اینکه شرکت‌هایی با شهرت بیشتر، افشای اختیاری کیفی بیشتری را منتشر می‌کنند، عنوان می‌شود. اولاُ، شرکت‌های مشهورتر نسبت به دیگر شرکت‌ها به منظور نشان دادن کیفیت برترشان و به دست آوردن ارزیابی‌های مثبت از طرف فعالان بازار و هم‌چنین نگهداشت آن انگیزه‌های بیشتری به افشای اختیاری دارند. ثانیاُ، در مقایسه با شرکت‌های دیگر، شرکت‌های مشهورتر، توجه و بررسی عمومی بیشتری را به سمت خود جلب می‌کنند و این فشار مضاعفی برای انجام رویه‌هایی که ذینفعان را منتفع می سازد از جمله افشای اختیاری با کیفیت و تداوم بیشتر اطلاعات، ایجاد می‌کند. ثالثاُ، شرکت‌هایی با شهرت بیشتر نسبت به شرکت‌های دیگر، بیشتر در معرض از دست دادن این مزیت هستند، چون شهرت بنای پیچیده ای است که در طی زمان کسب می‌شود و زمانیکه فرو بریزد، بنا نهادن دوباره آن در برخی از موارد، غیرممکن است. هزینه بالاتر از دست رفتن شهرت شرکت‌های مشهورتر نسبت به هزینه اضافی افشای با کیفیت، انگیزه اضافی به افشا را برای این شرکت‌ها ایجاد می سازد(کاو و همکاران^[۳]،a2013).
براساس مطالعات اکتشافی و مبانی نظری ذکرشده، در‌حقیقت، تحقیق حاضر به دنبال یافتن پاسخی علمی و درخور به این پرسش است که: ” آیا بین رتبه‌بندی شرکت‌ها براساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی‌که نماینده‌ای از شهرت شرکت است با میزان افشای اختیاری آن رابطه معناداری وجود دارد؟”
۳-۱- اهمیت و ضرورت موضوع:
شفاف سازی فضای کسب و کار و جایگاه اقتصادی شرکت‌ها، مدیران، سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایرین را در شناخت دقیق تر ساختار مالی و اقتصادی صنایع و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ کشور و هم‌چنین تصمیم‌گیری در زمینه‌های مختلف اقتصادی یاری می‌رساند.
این تحقیق می‌تواند به گسترش ادبیات حسابداری در‌خصوص رتبه‌بندی شرکت کمک کند. هم‌چنین، یافته‌های این تحقیق می‌تواند در امر تصمیم‌گیری مالی‌ برای فعالان بازار سرمایه مفید واقع شود. به نظر می‌رسد تحقیق حاضر می‌تواند مدیران را در تصمیم‌گیری در ‌رابطه با افشای اختیاری اطلاعات و کسب جایگاه برتر و حفظ آن و هم‌چنین سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان در تحلیل و مقایسه شرکت‌ها و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی‌شان یاری رساند. به نظر می‌رسد، نتایج این تحقیق پاسخی درخور این پرسش که آیا کسب جایگاه برتر از نظر شاخص‌های مالی و غیر‌مالی، انگیزه‌ای در مدیر برای افشای بیشتر اطلاعات ایجاد می‌‌کند، فراهم نماید.
۴-۱- پرسش‌های تحقیق:
تحقیق حاضر در پی یافتن پاسخی به این سوالات است که:
سوال ۱- آیا هرچه رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی بالاتر باشد، میزان افشای اختیاری آن، بیشتر است؟
سوال ۲- آیا بین تغییر رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با تغییر میزان افشای اختیاری، رابطه وجود دارد؟
۵-۱- فرضیه‌های تحقیق:
در این تحقیق با توجه به پرسش‌های مطرح شده، فرضیه‌های تحقیق به شرح زیر قابل‌صورت‌بندی است:
۱- هرچه رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی بالاتر باشد، میزان افشای اختیاری آن، بیشتر است.

۵-۱- فرایند تحقیق………………………………………………………………………………………………………………۲۰۵
۵-۲- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………۲۰۵
۵-۲-۱- نتایج فرضیات……………………………………………………………………………………………………….۲۰۵
۵-۲-۱-۱- فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………۲۰۵
۵-۲-۱-۲- فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………۲۰۶
۵-۲-۱-۳- فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………………………۲۰۷
۵-۲-۱-۴- فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………………………..۲۰۷
۵-۲-۱- ۵- فرضیه پنجم………………………………………………………………………………………………………۲۰۸
۵-۲-۲- نتایج آزمون فریدمن کل متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………..۲۰۹
۵-۳- نتایج یافته های جانبی تحقیق………………………………………………………………………………………..۲۱۰
عنوان صفحه
۵-۴- پیشنهادات برای این تحقیق…………………………………………………………………………………………..۲۱۱

۵-۵- پیشنهاد برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………………………۲۱۲
۵-۶- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………..۲۱۳
پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………۲۱۴
منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………۲۴۹
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………….۲۵۸
چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………….۲۵۹
فهرست جداول :
عنوان صفحه
جدول(۲-۱) مدلهای مختلف تجارت الکترونیکی……………………………………………………………………….۵۳
جدول(۲-۲) دورنمایی از نقشهای متفاوتی که یک برند برای این دو گروه ایفا می کند……………………۸۱
جدول(۲-۳) مقایسه ارزش صادرات غیر نفتی، صادرات فرش و نسبت صادرات فرش به کل صادرات غیر نفتی در خلال سال های ۹۱-۱۳۸۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۰۶
جدول(۲-۴) سهم ایران و عمده ترین رقبای تجاری آن در زمینه صادرات فرش دستباف در خلال سال های۲۰۱۲-۲۰۰۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۰۹
جدول(۲-۵) ارزش صادرات فرش دستباف۷کشور عمده صادر کننده در جهان در خلال سالهای۲۰۱۲-۲۰۰۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۱۲
جدول(۲-۶) صادرات فرش دستباف به۱۰ کشور عمده واردکننده فرش ایران در خلال سال های ۹۱-۱۳۸۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۱۷
جدول(۳-۱) متغیرها و آیتم های تحقیق…………………………………………………………………………………..۱۲۷
جدول(۳-۲) طیف لیکرت……………………………………………………………………………………………………..۱۳۴
جدول(۳-۳) شماره سوالات پرسشنامه در مورد فرضیه ها………………………………………………………….۱۳۴
جدول(۳-۴):آلفای کرونباج پرسشنامه تحقیق……………………………………………………………………………۱۳۶
جدول(۳-۵) میزان آلفای کرونباخ برای هر متغییر……………………………………………………………………..۱۳۶
جدول(۴-۱) فراوانی سوال های متغیر شناسنامه دار کردن………………………………………………………….۱۴۶
عنوان صفحه
جدول(۴-۲) فراوانی سوال های متغیر تبلیغات…………………………………………………………………………۱۵۰
جدول(۴-۳) فراوانی سوال های متغیر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان………………………………۱۵۵
جدول(۴-۴) فراوانی سوال های متغیر آشنایی صادرکنندگان با تجارت الکترونیک…………………………۱۶۰
جدول(۴-۵) فراوانی سوال های متغیر برند………………………………………………………………………………۱۶۵
جدول(۴-۶) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر شناسنامه دار کردن……………………….۱۶۸
جدول(۴-۷) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر تبلیغات………………………………………۱۶۹
جدول(۴-۸) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان……………………………………………………………………………………………………………………………….۱۷۰
جدول(۴-۹) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر آشنایی صادرکنندگان باتجارت الکترونیک……………………………………………………………………………………………………………………………۱۷۱
جدول(۴-۱۰) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر برند…………………………………………۱۷۲
جدول(۴-۱۱) توصیف آماری میزان اهمیت کل سوال های پرسشنامه………………………………………….۱۷۲
جدول(۴-۱۲) آماره آزمونt سوال های متغییر شناسنامه دار کردن………………………………………………۱۷۳
جدول(۴-۱۳) نت
ایج آزمون t برای متغیر شناسنامه دار کردن………………………………………………………۱۷۴٫
جدول(۴-۱۴) آماره آزمونt سوال های متغییر تبلیغات……………………………………………………………..۱۷۵
جدول(۴-۱۵) نتایج آزمون t برای متغیر تبلیغات………………………………………………………………………۱۷۶
جدول(۴-۱۶) آماره آزمونt سوال های متغییر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان………………….۱۷۶
جدول(۴-۱۷) نتایج آزمون t برای متغیر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان…………………………..۱۷۷
عنوان صفحه
جدول(۴-۱۸) آماره آزمونt سوال های متغییر آشنایی صادرکنندگان با تجارت الکترونیک…………….۱۷۸
جدول(۴-۱۹) نتایج آزمون t برای متغیر آشنایی صادر کنندگان با تجارت الکترونیک…………………….۱۷۹
جدول(۴-۲۰) آماره آزمونt سوال های متغییر وجود یک برند…………………………………………………..۱۸۰

^*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).

شکل ۴- ۶: نمودار مدول یانگ فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا/SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
^*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).
۴-۴- بررسی اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر خواص فیزیکوشیمیایی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS
۴-۴-۱- قابلیت میزان جذب آب
شکل­ ۴-۷، قابلیت میزان جذب آب را برای فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­دهد. با توجه به نتایج شکل­ ۴-۷، با اضافه کردن نانو ذرات در این فیلم­ها میزان جذب آب از ۰۶/۵ تا ۴۶/۲ (گرم آب به ازای هر گرم ماده خشک)، به طور معنی داری (۰۵/۰p<) کاهش می­یابد. در این تحقیق نانو ذرات به دلیل اندازه خیلی کوچک­شان به آسانی می­توانند فضاهای خالی ماتریکس فیلم خلل و فرج دار را پر کنند لذا پخش آسان آب یا رطوبت مشکل می­ شود، در نتیجه سبب کاهش خاصیت آبدوستی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، می­ شود. بر اساس مطالعات گزارش شده، که افزایش محتوی نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم سبب افزایش باندهای هیدروژن بین دی اکسید تیتانیوم و اجزای ماتریکس است بنابراین، مولکول­های آب آزاد، در تعامل شدید با اجزای فیلم­های نانو بایو کامپوزیت نیستند (دام^[۱۲۱]، ۲۰۰۶). پایین بودن قابلیت میزان جذب آب ویژگی مطلوبی برای بسته­بندی مواد غذایی است. چون فیلم­های بسته­بندی با چنین ویژگی می­توانند در برابر شرایط با رطوبت بالا مقاوم باشند. در این تحقیق با افزودن نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در ماتریکس پلیمر گروه های هیدروکسیل قابل دسترس برای مولکول های آب کاهش پیدا می­ کنند در نتیجه سبب کاهش خاصیت آبدوستی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، می­ شود.

شکل ۴-۷: میزان جذب آب فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا/SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).
۴-۴-۲- حلالیت در آب
حلالیت پایین در آب یک مشخصه مطلوب برای کاربردهای بسته بندی مواد غذایی همانند فیلم های بسته بندی با ویژگی هایی همچون مقاومت در برابر شرایط رطوبت بالا است. همان گونه که از نتایج شکل ۴- ۸، مشخص است با اضافه کردن ذرات نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حلالیت فیلم­ها از ۷۸/۱۳ تا ۱۳/۲۸ درصد، به طور معنی داری (۰۵/۰p<) کاهش می­یابد. جذب رطوبت به دلیل گروه ­های هیدروکسیل موجود در نشاسته و پلی ساکارید سویا ( SSPS)، است که با آب پیوند برقرار می­ کنند. در این تحقیق با افزودن نانو ذرات در ماتریکس بایوپلیمر گروه ­های هیدروکسیل قابل دسترس برای مولکول های آب کاهش پیدا می­ کنند. در نتبجه سبب کاهش خاصیت آبدوستی فیلم­های ترکیبی می­شوند. مطالعات گزارش کرده ­اند که افزایش نانو ذرات سبب تشکیل پیوندهای هیدروژنی بیشتری می­ شود. بنابراین، مولکول های آب آزاد تعامل کمتری با نانو کامپوزیت در مقایسه با فیلم­های کامپوزیت ایجاد می­ کنند ( مولر^[۱۲۲] و همکاران، ۲۰۱۱؛ تانگ و همکاران^[۱۲۳]، ۲۰۰۸).
شکل ۴-۸: حلالیت در آب فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا/SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).
۴-۵- بررسی اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر خواص ضد میکروبی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS

فیلم­های خوراکی می­توانند حاوی آنتی­اکسیدان و مواد ضد میکروبی باشند و این در حالی است که بسته بندی­های مرسوم قادر به رقابت در این زمینه با فیلم­های خوراکی نمی باشند ( گردون و روبرتستون^[۱۲۴]، ۱۹۹۳). در حال حاضر نیاز به داشتن بسته بندی ضد میکروبی به طور فزآینده­ای توجه­ها را به خود جلب کرده است. برای چندین سال است که برای تاخیر یا جلوگیری از رشد میکروارگانیسم­ها برای خیلی غذاها پوشش هایی در نظر گرفته شده است. رشد میکروبی تا حد زیادی یک پدیده سطحی است. بنابراین با محدود کردن رشد باکتری ها بر روی سطح غذاها عمر مفید بهبود پیدا خواهد کرد ( لی^[۱۲۵] و همکاران، ۲۰۰۹). اشرشیاکلی در روده ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮان وﺟﻮد دارد و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﻧﻪ در اﯾﻦ ﺟﻨﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﻤﺎری زایی انسان اهمیت دارد . این ﺑﺎﮐﺘﺮی اصلی­ﺗﺮﯾﻦ علت ﻋﻔﻮﻧﺖ ادراری اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧﯿﺰم ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ در ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎی زﺧﻢ و ﻣﻨﻨﮋﯾﺖ ﺷﺮﮐﺖ میﮐﻨﺪ ( آهولا^[۱۲۶] و همکاران، ۲۰۰۸).

در این تحقیق اثرات نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم بر رشد اشرشیا کلی مورد بررسی قرار گرفت. شکل­­ ۴-۱۰، اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر سنتیک رشد میکروبی اشرشیا کلی بر روی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­ دهند. همان گونه که مشاهده می­ شود با افزایش محتوی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم سنتیک رشد میکروبی به طور قابل توجهی کاهش پیدا می­ کند. هر چه سنتیک رشد میکروبی بیشتر به سمت پایین کاهش پیدا کند حاکی از بازدارندگی بیشتر است چون فاز تاخیر زودتر رخ می­دهد و فاز لگاریتمی کاهش می­یابد، به عبارتی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم از طریق کاهش سرعت رشد و طولانی کردن فاز تاخیری میکروارگانیسم­ها و یا غیر فعال ­کردن، سبب نابودی میکروارگانیسم­ها می­گردد، در نتیجه با توجه به نتایج شکل ۴-۱۰، در غلظت ۵ % نانو دی اکسید تیتانیوم بیشترین سطح بازدارندگی نسبت به باکتری اشرشیا کلی را نشان می­دهد. همان گونه که مشاهده می­ شود با افزایش محتوی نانو ذرات سنتیک رشد میکروبی به طور قابل توجهی کاهش پیدا می­ کند. بنابراین می­توان گفت که فیلم­های حاوی این نانو ذرات می­توانند همانند یک بسته بندی فعال علیه میکروارگانیسم­ها عمل کنند.

شکل ۴-۹: سنتیک رشد میکروبی در فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا /SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
شکل ۴- ۱۰: اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر سنتیک رشد میکروبی (اشرشیا کلی ) فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS.

فصل پنجم

نتیجه گیری و پیشنهادات

۵-۱- نتیجه گیری

در پژوهش حاضر نانو دی اکسید تیتانیوم در غلظت­های بین %۰ تا ۵ % در بافت فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، وارد شده و خواص عمومی و اختصاصی فیلم­های خوراکی ارزیابی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم با موفقیت باعث کاهش نفوذ پذیری به بخار آب و اکسیژن شدند. همچنین به خوبی خواص مکانیکی فیلم­ها را افزایش دادند. و افزودن این نانو ذرات سبب کاهش میزان قابلیت جذب آب و حلالیت این فیلم­ها شده است. این فیلم­ها علاوه بر اینکه خوراکی هستند خاصیت ضد میکروبی خوبی را در برابر باکتری اشریشیا کلی از خود نشان دادند. در مجموع، این پژوهش نشان می­دهد که فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS به همراه نانو دی اکسید تیتانیوم پتانسیل خوبی را به عنوان فیلم­های فعال دارند.

۵-۲- پیشنهادات

با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش، فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم، را از لحاظ خصوصیات مکانیکی، شیمیایی و عبور دهی قابل رقابت با پلیمر­های مشتق شده از نفت (از قبیل پلی اتیلن، پلی پروپیلن و …) برشمرد و با توجه به مشکلاتی اعم از آلودگی­های زیست محیطی و فقدان منابع کافی برای استفاده مداوم از مشتقات نفتی، کاربرد چنین بیوپلیمرهای زیست تخریب پذیر و با منابع تجدید پذیر کافی، می ­تواند زمینه سازی تحولی گسترده در صنعت بسته­بندی شود تا بدین طریق بتوان محصولاتی با کیفیت بالاتر در اختیار مصرف کننده گذاشت.
نتایج حاصل از این تحقیق افق روشنی از بایو نانو کامپوزیت های خوراکی و زیست تخریب پذیر بر اساس نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­دهد.
با توجه به خواص بسیار خوب این نانو ذره پیشنهادات زیر به عنوان پژوهش­های جدید بیان می­گردد:
تهیه و ارزیابی بایو نانو کامپوزیت­های بر اساس سایر پایه های ترکیبی بایوپلیمری مثل پلی­ساکاریدی/ پروتئینی و… به همراه نانو دی اکسید تیتانیوم.
بررسی اثر مهاجرت نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در بسته بندی های متفاوت خوراکی و پژوهش فوق.
استفاده از این نانو دی اکسید تیتانیوم در بسته بندی های با پایه سنتزی مثل پلی اتیلنی و…
استفاده از پوشش ­های تهیه شده از پژوهش حاضر بر مدت زمان ماندگاری محصولات غذایی.
منابع و مراجع
الماسی، ه،. قنبرزاده، ب. و پزشکی نجف آبادی، ا.، (۱۳۸۸)، بهبود ویژگی­های فیزیکی فیلم­های زیست تخریب پذیر نشاسته و فیلم­های مرکب نشاسته و کربوکسی متیل سلولز، فصلنامه علوم و صنایع غذایی، دوره ۶، شماره ۳، پاییز ۸۸٫
امینی.س؛ ۱۳۹۱؛ بررسی اثر عصاره ریحان بر خواص فیزیکو شیمیایی، مکانیکی ، عبور دهی وضدمیکروبی فیلم نشاسته ساگو؛ دانشکده فنی و مهندسی؛ دانشگاه آزاد اسلامی دامغان.
بهاور، ر.، ( ۱۳۹۲)، عنوان پایان نامه: بررسی اثر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم برخواص فیزیکوشیمیایی، مکانیکی و پارامترهای معادله GAB فیلم­های ژلاتین گاوی.
پایان.م، حامدی.م.، ( ۱۳۹۲)، مروری بر کاربرد بسته بندی فعال در صنایع غذایی- فصلنامه علوم و صنایع غذایی- شماره ۳۸ ، دوره ۱۰ ، بهار ۱۳۹۲٫
قنبرزاده، ب،. الماسی، ه. و زاهدی، ی،. (۱۳۸۸)، بیوپلیمر­های زیست تخریب پذیر و خوراکی در بسته بندی موادغذایی و دارویی، فصل اول، انشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، پلی تکنیک تهران، صفحات ۲۰-۱
مرتضوی، ع.، کاشانی نژاد، م.، ضیاءالحق، ح م.، ۱۳۷۹، میکروبیولوژی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، جلد اول، صفحات ۶۸۵ .
Ahmad, F.B., Williams, P.A., Doublier, J.-L., Durand, S., Buleon, A., 1999. Physicochemical characterisation of sago starch. Carbohydrate Polymers 38 (4), 361–۳۷۰٫
Almasi, H. et al, Improving the physical properties of starch and starch – carboxymethyl cellulose composite biodegradable films. J Food science technology, vol 6 , Nr 3،۲۰۰۹, pp.1-8.
Aydinli, M. and Tutas, M. 2003 Water sorption and water vapor permeability properties of polysaccharide (Locust Bean Gum) based edible films. Lebensmittel- Wissenschaft und Technologie, 33: 63-67.
Aryou Emamifar, Mahdi Kadivar, Mohammad Shahedi, Sabihe Soleimanian- zad, Effect of nanocomposite packaging containing Ag and ZnO on inactivation of lactobacillus plantarum in orang juice, Food Control 22(2011) 408-413.
Anker, M., berntsen, J., Hermansson, A.M. and Stading, M.2001. Improved water vapor barrier of whey protein film, by addition of on acetylated monoglyceride, Innovative Food Science & Emerging Technologies, 3: 81-92.
Ayranci, E. and Tunc, S. 2002. A method for the measurement of the Oxygen permeability and the development of edible films tol reduce the rate of oxidative reactions in fresh foods. Food Chemistry, 80:423-431.

است.
در اکثر جوامع نقش مرد به عنوان سرپرست خانواده در تامین معاش خانواده از اهمیت به سزایی برخورردار بوده است. اگر چه در بعضی جوامع بسیاری از وظایفی که بر عهده ی مردان می باشد توسط زنان به نحو احسن انجام می شود اما این امر موجب نمی شود تا از نقش مدیریتی مرد بر خانواده کاسته شود.داشتن مدیر لازمه ی بقای هر جامعه ایست و خانواده به عنوان نهاد کوچک اجتماعی از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
امروزه شاهد افزایش چشمگیر مباحث مربوط به اختلافات خانوادگی در دادگا ها هستیم که حکایت از وجود مشکلات و اختلافاتی در سیستم خانواده ی ایرانی دارد.
این روزها در راهروهای دادگاه های خانواده کسانی منتظر نشسته اند تا از زندگی مشترک خداحافظی کنند.کافی است یک ساعت در راهروهای مجتمع قضایی خانواده قدم بزنید تا مردان و زنانی را ببینید که آمده اند تا هر چه زودتر اجازه ی حک شدن مهر ابطال زندگی مشترک را روی عقدنامه هایشان بگیرند.علل این اختلافات و مشکلات ریشه در عوامل متعددی دارد که از جمله مهم ترین آنها می توان به نا آگاهی زن و مرد از اختیارات ،حقوق و وظایف قانونی شان اشاره کرد.با روشن شدن ابهامات و آگاهی بخشی به زوجین می توان از بروز بسیاری از اختلافات جلوگیری کرد و از حجم پرونده های خانواده کاست.
با توجه به اهمیت نفقه در زندگی مشترک تا کنون پژوهش های بسیاری در خصوص مباحث مربوط به نفقه و اجزای آن انجام شده است ،که نتایج آنها با عناوین مختلف در نوشتارهای علمی ،کتب حقوقی خانواده ،و رساله ها و پایان نامه های تحصیلی به نگارش در آمده است.در نوشتار حاضر به موضوعی پرداخته شده که کمتر مورد بحث و اختلاف قرار گرفته است اما میتواند اختلافی محتمل باشد.
در نگارش پایان نامه از این جهت که منابعی که ارتباط مستقیم با موضوع پژوهش داشته باشد را به سختی میتوانستم بیابم ،سختی هایی را متحمل شدم . اما خرسندم که با انتخاب موضوع نفقه فرصت این را یافتم که تعمق بیشتری در خصوص حقوق زنان در فقه داشته باشم و اهمیتی که اسلام برای زنان قائل شده را بیشتر و بهتر توانستم درک کنم.در نگارش پژوهش حاضر روزها با موضوعی سر و کار داشتم که شاید دغدغه ی بسیاری از زنان سرزمینم باشد و به اقتضای شغلم روزها بسیاری از این زنان که با نهایت تاسف از حقوق حقه ی خود بی اطلاع هستند واز این جهت مظلوم واقع می شوند را مشاهده میکنم. امید وارم که با درک بهتر مسائل مربوط به حقوق خانواده بتوانم دینم را به خواهران و مادران سرزمینم که در پی احقاق حق خود هستند ادا کنم.

نوشتار حاضر در سه فصل به بررسی و تبیین مصادیق نفقه ی زوجه می پردازد و در پی پاسخگویی به این سوال است که ملاک های حاکم بر تعیین مصادیق نفقه چه چیزهایی می باشند.و آیا ریاست مرد با توجه به صراحت ماده ۱۱۱۴ در خصوص انتخاب مسکن می تواند معیار دقیقی باشد و آیا قابل تعمیم به سایر مصادیق نفقه می باشد یا خیر؟در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد و در کتب فقهی و حقوقی نیز ملاک روشنی برای آن مطرح نشده است. شاید بتوان گفت ، ریاست خانواده می تواند با وحدت ملاک ماده ۱۱۱۴ معیاری برای تعیین مصادیق نفقه باشد، که البته این نظر به دلایلی قابل دفاع به نظر نمی رسد.از طرف دیگر نیز با توجه به صراحت قانون در خصوص تناسب نفقه با شئونات زوجه ، می توانیم بگوییم هر فرد بهتر می تواند نیاز ها ی منطبق با شان خود را تشخیص دهد ،پس معیارمی تواند انتخاب خود زوجه باشد.
در همین راستا ،سعی کرده ایم تا با تبیین علمی و منطقی نفقه و مبانی و گستره ی آن ، از یک سو مصادیق و اجزای نفقه ی زوجه را بیان کنیم و از سوی دیگر با بررسی مواد مربوط به حق سرپرستی و ریاست مرد بر خانواده به ملاک روشنی در جهت تعیین مصادیق نفقه ی زوجه دست یابیم ؛ هرچند که این رویکرد به نفقه و مصادیق آن ممکن است باعث ایجاد سوال و نیاز به پژوهش های تازه ای شود. امید است که با رسیدن به معیاری مناسب در این خصوص از بروز چنین اختلافات محتملی در خانواده جلوگیری شود و از حجم سنگین پرونده های خانواده کاسته شود. چرا که تحکیم بنیان خانواده نه تنها مکررا در دین مبین اسلام سفارش شده است ، بلکه سلامت هر جامعه در گرو سلامت و استحکام نهادهای خانوادگی است.
کلیات
در این فصل ابتدا به بیان معانی و مفاهیم نفقه (لغوی اصطلاحی و حقوقی) و ریاست خانواده می‌پردازیم و همین طور انواع نفقه را برشمرده و بررسی خواهیم کرد تا در فصول بعدی به بررسی ارتباط آنها با یکدیگر بپردازیم.
مبحث اول: مفهوم نفقه
نفقه تعاریف مختلفی دارد:
بنابراین گفته اند نفقه از ریشه نفق است (جمع نفقات، انفاق و نفاق)
گفتار اول: تعریف لغوی نفقه
نفقه در لغت عبارت است از «آنچه صرف هزینه عیال و اولاد کنند، هزینه زندگی زن و فرزندان، روزی و مایحتاج» ^[۱]
- ریشه معنای نفقه را صرف و خرج کردن و آنچه که از دراهم کم و فانی شود، می‌دانند. همان گونه که در المنجد آمده «نفق، ینفق، نفقا ؛ فقد و فنی و فُل» (چیزی کم و فانی شود) ^[۲] زیرا مالی که مرد برای همسرش خرج می کند به شکلی از دارایی او خارج می‌شود و صرف زندگی همسرش می‌شود و آنچه انفاق کنند یا صرف و خرج معیشت عیال و اولاد کنند، هزینه زندگی عیال و اولاد ^[۳]
- بعضی دیگر نفقه را به معنای آنچه که از دراهم بخشیده شود بیان کرده‌اند مثل اقرب الموارد که می‌نویسد: «اسمٌ من الاِنفاق و ما تنُفُقه من الدّراهَم و نَحوِها»^[۴]
و برخی کتب لغت علاوه بر معانی بالا به معنای زاد و توشه و همچنین آنچه که زوج برای همسرش خرج می‌کند مثل طعام و لباس و مسکن و غیره اشاره دارد. البته این تعریف بیشتر نظر به معنای اصطلاحی نفقه دارد.^[۵]
بالاخره گفتند نفقه به فتح نون وفاء وقاف مصدر است از باب افعال و جمع آن نفاق و انفاق و نفقات است.
و در فرهنگ لغات فارسی هم به معنای هزینه و خرج و روزی و مایحتاج آمده است.^[۶]
همچنین در واقع به معنای هزینه و توسعه می‌باشد.
بعضی در معنای این واژه گفته‌اند: «هی لغه ما ینفقه الانسان علی عیاله» ^[۷] یعنی در لغت به معنای چیزی است که انسان برای عیالش خرج می‌کند. هرچند که به نظر می‌رسد در تعریف اخیر بیشتر معنای اصطلاحی نفقه را می‌رساند.
به هر حالت نفقه از ریشه هلاک شدن، خرج‌کردن، رفتن به خروج یافتن است. هرچند دیده می‌شود که گروهی با این نظر مخالف هستند و اعتقاد دارند ، نفقه مشتق شده از نفوق به معنای هلاک نیست. بلکه اشیایی است که مرد برای خانواده‌اش خرج می‌کند.
البته این نظر با میل به تعریف اصطلاحی نفقه ارائه شده است.^[۸]
گفتار دوم: تعریف اصطلاحی نفقه
تعریف اصطلاحی نفقه ، هم از منظر فقهای اسلام قابل بررسی است و هم از منظر قانون مدنی ایران و سایر کشورها .

• • اکثر فقهای شیعه نفقه را به معنای «لباس، غذا، مسکن و … می‌دانند.^[۹] همچنین علمای عامه و حقوق‌دانان اسلامی نیز نفقه را همان لوازم ضروری زندگی و احتیاجات مادی که فرد برای همسر و بستگان خود انفاق می‌کنند می‌دانند.^[۱۰]

• • در اسلام موجبات نفقه، در زوجیت، قرابت و ملک^[۱۱] احصا شده است و از نظر فقهی و حقوقی تأمین مخارج و هزینه‌های خانواده بر عهده مرد است و لذا هزینه‌ها و مخارج متعارف زن به‌عنوان بخشی از خانواده به عهده مرد است و در عین حال مرد حق سلطه و استثمار زن را ندارد.

تعاریفی که در فقه برای نفقه ارائه شده اغلب با ذکر مصادیق می باشد.بدین جهت اکثر اختلاف ها به مصادیق برمی گردد.
در برخی از کتب فقهی بیان شده : « مایحتاج زن از جمله غذا ، لباس،مسکن،خادم و وسایل آشپزی که به طور متعارف با وضعیت زن در آن شهر متناسب باشد.» .^[۱۲]
بعضی از فقها ،مصادیق دیگری به آن اضافه نموده اند ،همانند: «وسایل تنظیف و آرایش از جمله شانه ،کرم،صابون و هزینه حمام در صورت نیاز.»^[۱۳] .
در جای دیگر، در تعریفی کوتاه بدون ذکر مصادیق آمده است : «آنچه زن بدان نیازمند است و در شان چنین زنی در آن شهر است»^[۱۴].
به نظر می رسد مفهوم نفقه یک مفهوم کاملا عرفی است و شارع مقدس آن را به عرف واگذار کرده است که عنصر زمان و مکان در آن نقش تعیین کننده ای دارد و قرآن کریم هم آن را تایید می کند ؛ زیرا تمام آیاتی که مساله نفقه را مطرح می کنند ،آن را به عرف احاله داده اند، همانند : «عاشروهن بالمعروف» ، (نساء ،۱۹) ، «فامساک بالمعروف او تسریح بالاحسان» ، (بقره ،۲۲۹) ، «علی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف » ، (بقره،۲۳۳).
کلمه معروف در برخی تفاسیر به معنای امور متعارف تفسیر شده است ،چنان که بعضی مفسرین در تفسیر آیه «علی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف» آورده اند : «منظور از رزق و کسوه خرجی ولباس است و خدای عزوجل این خرجی را مقید به معروف نموده ، یعنی متعارف از حال شوهر و همسر ،همچنین مصالح زندگی و لوازم تربیت و از آن جمله خوراک و پوشاک و نفقه مادر ی که به بچه شیر می دهد به عهده ی اوست »^[۱۵].
برخی مفسرین هم کلمه ی معروف را به معنای« شایسته و مناسب »تفسیر نمودند.^[۱۶] . یعنی مناسب و در شان زن که در واقع به همان معنای متعارف بر می گردد.
به طور کلی با استنباط از متون فقهی امامیه و عامه، نفقه در اصطلاح شرعی، عبارتست از: «چیزی که زن برای معیشت به آن نیازمند است، مانند طعام، لباس، مسکن و آنچه میان مردم متعارف باشد».^[۱۷]
بر اساس اصلاحیه ماده ۱۱۰۷ که در سال ۱۳۸۱ صورت گرفت ، بدون شک باید گفت: نفقه شامل تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زوجه است و حتی مواردی هم که در ماده فوق ذکر شده به عنوان نمونه است. بر اساس اصلاحیه فوق الذکر هزینه‌های درمان بیماری زوجه چنانچه متعارف باشد، جزو نفقه قرار خواهد گرفت مشروط بر اینکه به عسر و حرج زوج منتهی نشود.^[۱۸]
بنابراین، این مزیتی است که قانون‌گذار ایران برای زن قائل شده است و به موجب آن زن می‌تواند از شوهر مطالبه نفقه کند.
البته همان طور که مشاهده می‌کنید ماده ۱۱۰۷ نیز تعریفی از واژه نفقه ارائه نداده است و تنها به ذکر پاره‌ای از مصادیق آن بسنده می‌کند. در همین راستا، یکی از اساتید حقوق سعی کرده است که نفقه را تعریف نماید و می‌نویسد: «نفقه از نظر حقوقی عبارت است از تأمین مخارج ضروری خود یا افرادی که تحت تکفل شخص بوده و شخص قانوناً ملزم به رعایت و پرداخت آن ‌باشد.»^[۱۹]
فقهای عامه نیز معمولا نفقه را اینگونه تعریف می کنند:
« هی اسم للشی الذی ینفقه الانسان علی عیاله و زوجته و اقاربه و مملوکه و یشتمل الطعام و الکسوه و السکنی»
در اصطلاح فقهای عامه، نفقه چیزی است که انسان برای خانواده و همسر و نزدیکان و بندگانش خرج می‌کند و شامل خوراک و پوشاک و مسکن می‌شود.^[۲۰]
عده‌ای نیز نفقه را چیزی می‌دانند که عادتاً بقای حیات انسان، منوط به آن است بدون اسراف.^[۲۱]
به نظر می‌رسد مفهوم نفقه، یک مفهوم کاملاً عرفی است و پسندیده‌تر آن است که قضاوت راجع به نفقه را به عرف واگذار کنیم. زیرا نفقه از جمله مسائلی است که با توجه به نیازها و شرایط فردی و اجتماعی افراد متغیر است.
به نظر می‌رسد شارع مقدس نیز به قضاوت عرف نظر داشته است چنان که در آیات و روایات مربوط مشاهده می‌کنیم. همانند: « فَإِمْسَاکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسَانٍ» «وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»^[۲۲]
کلمه معروف در برخی تفاسیر به‌معنای امور متعارف تفسیر شده است. چنان‌که بعضی مفسرین در تفسیر آیه «علَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» آورده‌اند: « منظور از رزق و کسوه، خرجی و لباس است و خدای عزوجل این خرجی را مقید به معروف نموده یعنی متعارف از حال شوهر و همسر، همچنین مصالح زندگی و لوازم تربیت و از آن جمله خوراک و پوشاک و نفقه مادری که (به بچه) شیر می‌دهد به عهده اوست.^[۲۳]
برخی مفسرین هم کلمه معروف را به معنای «مناسب و شایسته» تفسیر نمودند.^[۲۴]
یعنی مناسب در شأن زنان که در واقع به همان معنای متعارف برمی‌گردد. به نظر می‌رسد، مفهوم فقهی نفقه با معنای لغوی آن کاملاً همخوانی دارد و این مفهوم که یک مفهوم عرفی است، روشن و واضح می‌باشد، البته اختلاف‌هایی که در مصادیق مشاهده می‌شود، ابهامی در اصل مفهوم به وجود نمی‌آورد.

هوش ازدحامی
هوش ازدحامی نوعی روش هوش مصنوعی، مبتنی بر رفتار های جمعی می باشد. هوش ازدحامی یک چارچوب بر اساس رفتار جانداران اجتماعی مانند زنبورعسل ، مورچه، ماهی ها و پرندگان در راه و روش همکاری برای انجام کارهای پیچیده و سخت منحصربفرد هستند. این همکاری در کل جمعیت بدون هیچ گونه کنترل مرکزی فعّال می‌باشد. هر جانور به سادگی از یک مجموعه قوانینی کوچک پیروی می کند که این قوانین تحت تأثیر اطلاعات محلّی می باشند. این رفتار نوظهور نتیجۀ موقعیّت گروهی است که هیچ عضوی به تنهایی نمی تواند آن را انجام دهد. خصوصیات دیگر سیستم های دارای هوش ازدحامی شامل: مقاومت در برابر رفتار سایر اعضای گروه یا از بین رفتن یکی از اعضای گروه، انعطاف پذیری در مقابل تغییر سریع محیط پویا ، و یک موازی سازی ذاتی یا رفتار توزیع شده می‌باشند. چهار اصل در هوش ازدحامی وجود دارند که آنها را هدایت می کنند:

بازخور مثبت: تقویت کردن راه حل های خوب مشاهده شده در سیستم
بازخور منفی: حذف کردن راه حل های قدیمی یا ضعیف
تصادفی بودن: راه حل ها می توانند بدون در نظر گرفتن کیفیت درج شده آزمایش شوند. این می تواند باعث بوجود آمدن نتایج خلاقانه و جدید غیر معمول گردد، که به ترتیب نتیجه اش خلاقیت^[۳۵] و راه حل های غیرمتعارف است.
تعامل چندگانه: کلید اصلی تقویت کردن راه حل های خوب
با فهمیدن این خصوصیات و اعمال درست آنها ، سیستم های هوش گروهی می توانند طراحی شوند. هر اصل فوق یک نقش مشخصی را در هدایت سیستم ایفا می کند. اصل هوش گروهی می تواند به کاربرد های متنوع دیگر ، فراتر از شبکه های کامپیوتری نیز اعمال شوند.بطورکلی زمانی می توانیم از هوش جمعی یا ازدحامی یاد کنیم که مؤلفه های زیر را دارا باشد.
شکل ‏۳‑۶.
کاربردهای الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات
انواع مسائل بهینه سازی پیوسته و گسسته
مدل سازی و کنترل
مدیریت سیستم های تولید و توزیع نیرو
طراحی و بهینه سازی شبکه های ارتباطی
پیش بینی و مدل سازی مدل های اقتصادی
طراحی سیستم های خودکار و رباتیک
مراحل اجرای الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات
مرحلۀ اول: موقعیت و سرعت اولیۀ ذرّات در محدودۀ مجاز به صورت تصادفی تولید می شود.
مرحلۀ دوم: محاسبۀ مقدار تابع هدف برای هر ذرّۀ i باتوجه به مکان هر ذرّه
مرحلۀ سوم: در تکرار اول برای هر ذرّه برابر با موقعیّت اولیه اش درنظر گرفته می شود. همچنین برترین ذرّه () در میان ذرّات از نظر میزان شایستگی در تابع هدف تعیین می شود.
مرحلۀ چهارم: سرعت و موقعیّت جددید هر ذرّه با بهره گرفتن از روابط (۳-۳) و (۳-۴) محاسبه می گردد.
مرحلۀ پنجم: تابع هدف برای هر ذرّه محاسبه می شود."کندی وابرهارت ،۱۹۹۵”
توپولوژی یا ساختار شبکۀ اجتماعی
برای هریک از ذرّات باید همسایگی تعریف شده باشد. در واقع این همسایگی تعیین کنندۀ میزان تعامل اجتماعی و حرکات ذرّات در گروه می باشد. وقتی همسایگی ذرّات کوچک باشد تعامل کمتر اتفاق می افتد وهمگرایی آهسته تر خواهد بود اما کیفیت راه حل ها را بهبود می بخشد. برای همسایگی های بزرگ تر همگرایی سریع تر خواهد بود اما خطر همگرایی زودرس وجود دارد . برای حل این مشکل، فرایند جستجو با همسایگی های کوچک شروع می شود و پس از آن اندازۀ همسایگی با گذشت زمان افزایش یافته است. در واقع این روش ابتدا باعث تنوّع جستجو و با گذشت زمان باعث همگرایی می شود. در الگوریتم ازدحام ذرّات تعامل اجتماعی در میان تمام دسته ها وجود دارد، ذرّات با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و در مورد موقعیّت هر ذرّه در گروه تبادل اطلاعات می کنند. هنگامی که یک ذرّه در تمام گروه موقعیّت بهتری می یابد تمام ذرّات به سمت این ذرّه حرکت می کنند، در واقع، گردش اطلاعات از طریق گروه و حرکت بسوی ذرّۀ بهتر، بستگی به ساختار همسایگی دارد. بعضی از ساختارهمسایگی ها در زیر مورد بحث قرار می گیرد:
شکل ‏۳‑۷. تعدادی از ساختار شبکۀ اجتماعی
شکل (a) همسایگی ستاره ای را نشان می دهد که در این ساختار همۀ ذرّات با یکدیگر در ارتباط هستند، ارتباط بسیار بالا در بین ذرّات وجود دارد. کِنِدی و مِندِز بطور تجربی نشان دادند که همسایگی ستاره ای دارای همگرایی سریع تر نسبت به سایر مدل های همسایگی می باشد، اما آنها با جواب بهینه در زمانی زودتر از سایر مدل های همسایگی می نمایند. این نوع همسایگی ریسک قرار گرفتن در کمینۀ محلّی را افزایش می دهد و به طور کلی این ساختار یک همسایگی سراسری می باشد که اشاره به دارد.
شکل (b) همسایگی حلقه ای را نشان می دهد. فرض کنیم هر ذرّه با یک علامت مشخص شود که برای ساختار همسایگی استفاده شده است. سپس یک ذرّه K دارای دو همسایۀ K-1 و K+1 می باشد لذا یک کشش متقابل بین دو ذرّۀ متوالی وجود دارد. این نوع همسایگی سرعت همگرایی را آهسته تر می کند اما فضای جستجوی بزرگتری نسبت به همسایگی ستاره ای دارد.
شکل © همسایگی چرخشی را نشان می دهد. در این همسایگی یک ذرّه با بقیه ذرّات گروه در ارتباط می باشد، و از طریق این ارتباطات تمام اطلاعات در اختیار ذرّات قرار می گیرد. این ذرّه با مقایسۀ عملکرد تمام ذرّات موقعیّت خود را به سمت بهترین عملکرد ذرّات تنظیم می کند و سپس موقعیّت جدید را به تمام ذرّات اطلاع می دهد.
شکل (d) همسایگی چهاردسته ای یا چهارخوشه ای را نشان می دهد.که در این ساختار ازطریق دو لبۀ بین همسایگی های خوشه و یک لبه بین خوشه های مخالف با هم در ارتباط می باشند.
بررسی مشکلات الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات
الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرّات دارای چندین نقطه ضعف می باشد. در این الگوریتم، احتمال قرار گرفتن ذرّات در بهینۀ محلّی وجود دارد. هر چند که PSO نسبت به کلیه الگوریتم های تکاملی دارای سرعت بالاتری است اما معمولاً نمی تواند کیفیت رسیدن به راه حل را با افزایش تکرارها جبران کند. یکی از دلایل این است که در این الگوریتم ذرّات به یک نقطۀ خاص که بین بهترین موقعیّت عمومی و بهترین موقعیّت شخصی قرار دارد همگرا می شوند. برای برطرف کردن این نقطه ضعف تغییرات زیادی در PSO اعمال شد . یکی از این تغییرات وزن اینرسی (W) می باشد. عبارت وزن اینرسی اولین بار توسط شای و ابرهارت در سال ۱۹۹۸ معرفی گردید. این وضع در واقع درصدی از سرعت قبلی ذرّه را در محاسبۀ سرعت جدید تأثیر می دهد. هرچه این مقدار بیشتر باشد جستجوی عمومی افزایش می یابد و هرچه این وزن کمتر باشد میزان جستجوی محلّی افزایش می یابد.
نقطه ضعف دیگر، وابستگی این روش به مسأله می باشد. این وابستگی باعث می شود پارامتر ها و ضرایب بهینۀ الگوریتم برای مسائل مختلف متفاوت باشند و در کل نمی توان یک پارامتر را برای کلیۀ مسائل بکاربرد.
یکی دیگر از عیب های عمدۀ الگوریتم این است که هر ذرّه به تنهایی یک بردار n بعدی را نمایش می دهد که معرّف یک پاسخ یا راه حل برای مسأله می باشد. گاهی امکان دارد که قسمت هایی از این بردار به پاسخ صحیح نزدیک باشند در حالیکه قسمتهای دیگر بردار از پاسخ صحیح دور باشند. بنابراین در کل، این ذرّه مناسب به نظر نمی رسد و باید به موقعیّت بهتری برود. امکان دارد که آن قسمت هایی از بردار ذرّه که به جواب نزدیک بوده اند در طی به روز نمودن موقعیّت ذرّه جدید ، از پاسخ جدید فاصله بگیرند. بنابراین اطلاعات مفید از بین می رود. یکی از نمونه الگوریتم هایی که سعی در برطرف کردن این مشکل نموده است، الگوریتمCPSO^[36]، نام دارد.
معادلات توصیف کنندۀ رفتار ذرّات
(۳-۳)
(۳-۴)
سمت راست معادلۀ (۳-۳) که از سه قسمت تشکیل شده است، قسمت اول، سرعت فعلی ذرّه می باشد، قسمت دوم، برای تغییر سرعت و چرخش ذرّه به طرف بهترین تجربۀ شخصی می باشد و قسمت سوم نیز باعث تغییر سرعت و چرخش ذره به طرف بهترین تجربۀ گروهی می باشد. در واقع حرکت بهینه سازی گروه ذرّات بدون قسمت اول معادلۀ (۳-۳) فرآیندی خواهد بود کی طی آن فضای جستجو به تدریج کوچک می شود و جستجوی محلّی حول بهترین ذرّه شکل می گیرد، اما در مقابل قسمت اول معادلۀ (۳-۳) باعث حرکت ذرّات در مسیر عادّی خود خواهد بود تا به دیوارۀ محدودۀ جستجو برسد و به نوعی جستجوی سراسری انجام دهد.
پارامترهای الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات
اندازۀ گروه
هرگاه تعداد ذرّات زیاد باشد و ذرّات در فضای جستجو بطور یکنواخت توزیع شده باشند، تنوّع در بین ذرّات زیاد شده و الگوریتم راندمان بالاتری می یابد. البته باید توجه شود که تعداد زیاد ذرّات در پیچیدگی الگوریتم ارتباط مستقیم دارد. هرچه نسبت به زمانی که تعداد ذرّات کم است، تعداد تکرارهای الگوریتم کمتر و زمان رسیدن به جواب بهینه کمتر است. مقدار مناسب ذرّات به مسأله بستگی دارد، در پژوهش ها معمولاً تعداد ذرّات در بازۀ [۲۰-۶۰] در نظر می گیرند.
تعداد تکرار
تعداد تکرار برای بدست آوردن یک نتیجۀ خوب وابسته به مسأله است. تعداد بیش از حد کم ممکن است فرایند جستجو قبل از یافتن جواب بهینه را متوقّف کند، در حالی که تکرار بیش از حد زیاد باشد منجر به پیچیدگی محاسبات شده و زمان بیشتری مورد نیاز است.
اندازۀ همسایگی
اندازۀ همسایگی تأثیر زیادی در تعامل بین ذرّات دارد. اندازۀ همسایگی کم، تعامل بین ذرّات را کاهش داده و سرعت همگرایی در این روش کم است و امکان قرار گرفتن ذرّه در بهینۀ محلّی را کاهش می دهد. جهت استفاده از فواید همسایگی بزرگ و کوچک ، در ابتدا اندازۀ همسایگی را کوچک و سپس بزرگ در نظر گرفته می شود.
ضرایب مؤلفه های شناختی و اجتماعی
و به ترتیب ضریب یادگیری فردی و اجتماعی نامیده می شوند که نشان دهندۀ میزان اهمیّت و ارجحیّت بهترین نقاط پیدا شده توسط خود ذرّه و جمع ذرّات می باشد. اگر==۰ باشد ذرّات فقط با سرعت خاصی بدون هدف در فضا حرکت می کنند و به حرکت خود ادامه می دهند تا به مرز فضای جستجو برسند. اگر > 0 و =۰ باشد ، ذرّات فقط به تجربۀ شخصی خود توجه می کنند واگر بالعکس آن باشد ، ذرّات فقط به بهترین فرد گروه توجه می کنند. معمولاً در بسیاری از الگوریتم ها و را ثابت در نظر می گیرند. .”کندی وابرهارت ،۱۹۹۵“
ماکزیمم سرعت
نحوۀ جستجوی عمومی و جستجوی محلّی
جدول ‏۳‑۲. پارامتر های الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات