مقدمه
خریداران در تصمیم ­گیری برای فرایند خرید با سوالات و اما و اگرهای بسیاری روبرو هستند. تنوع محصولات مختلف باعث شده مشتریان با حق انتخاب­های فراوانی روبرو باشند. از سوی دیگر سازمان­ها دریافته­اند که هزینه­ جذب مشتریان جدید پنج برابر حفظ مشتریان کنونی است. از دست دادن یک مشتری تنها از دست دادن یک قلم فروش نیست بلکه فراتر از آن، از دست دادن کل جریان خریدهایی است که مشتری می­توانسته است در طول زندگی خود انجام دهد (۱). طی دو دهه­ گذشته سازمان­های بسیاری به اهمیت رضایتمندی مشتریان خود واقف شده و دریافته­اند که حفظ مشتریان موجود به مراتب کم هزینه­تر از جذب مشتریان جدید است. بعلاوه وجود رابطه­ قوی بین رضایتمندی مشتریان و سودآوری مورد پذیرش واقع شده و تامین و ارتقای رضایتمندی مشتریان به هدف عملیاتی بسیار مهم سازمان تبدیل شده است. در شرایط رقابتی موجود رسالت واقعی سازمان­ها درک نیازها و خواسته­ های مشتریان و ارائه راهکارهایی است که رضایت مشتریان را در پی داشته باشد. برتری در بازار فقط با تامین رضایت مشتری، ابداع و نوآوری و ارائه کیفیت و خدمات برتر بدست می ­آید (۲). با گذر از اقتصاد سنتی و شدت یافتن رقابت در ابعاد نوین، رفتار خرید مشتری به صورت رکن اصلی و محور تمام فعالیت­های شرکت­ها و سازمان­ها درآمده است؛ به نحوی که از دیدگاه رقابتی، بقا و تداوم حیات آنها در گرو شناسایی و جذب مشتریان و رفتار خرید آنها می­باشد (۳). رفتار خرید مصرف کننده فعالیت­های ذهنی، احساسی و فیزیکی­ای را که افراد هنگام انتخاب، خرید، استفاده و دور انداختن محصولات و خدماتی که برای ارضای نیازها و خواسته­هایشان به کار می­گیرند را شامل می­ شود (۴). نگرش هر چه مثبت­تر باشد احتمال وقوع رفتار خرید در آینده بیشتر و بیشتر خواهد بود. یکی از راه­های ایجاد نگرش مثبت در مشتریان که با آن می­توان احساسات مثبت را شکل داد تحریک با یک محرک است. در شرایط یکسان و معمولی شوق فرد برای خرید افزایش می­یابد فقط به خاطر اینکه با دیدن چیزی تحریک می­ شود (۵).

بازاریابان چند سالی است از نوستالژی^[۱] استفاده می­ کنند تا مشتریان را تحت تاثیر قرار دهند و روی رفتار آنها در خرید محصولات ورزشی اثر مثبت بگذارند (۶). هالبروک و اسچیندلر^[۲] (۱۹۹۱) نوستالژی را به عنوان « سلیقه­ای (علاقه کلی، نگرش مثبت یا اثر مطلوب) نسبت به مقوله­ای (افراد، اماکن یا اشیاء) که بیشتر رایج بوده (محبوب، مد روز یا اسطوره زمان) در زمانی که فرد جوان­تر بوده ­است (در اوایل دوران بلوغ، در بلوغ، در دوران کودکی، و یا حتی قبل از تولد)» تعریف کرده ­اند (۷).
رابطه نوستالژی با متغیرهای مختلف رفتار مصرف ­کننده یکی از موضوعاتی است که ذهن پژوهشگران حوزه بازاریابی را به خود مشغول دانسته­است.
بیان مسئله
بازاریابی موفق با درک چرایی رفتار مصرف ­کننده آغاز می­ شود، رفتار مصرف ­کننده شامل فرایندهای روانی و اجتماعی گوناگونی است که قبل و بعد از فعالیت­های مربوط به خرید و مصرف وجود دارد. سازمانی که از چگونگی واکنش مصرف­ کنندگان نسبت به ویژگی­های مختلف کالا، قیمت و دستاویزهای تبلیغاتی آگاهی داشته باشد در مقابل رقبای خود از امتیاز ویژه برخوردار است، چنین است که سازمان­ها و مراکز آموزشی درباره ارتباط بین محرک­های بازاریابی و واکنش مصرف ­کننده پژوهش­های بسیاری به عمل آورده­اند (۸). کلیه تصمیمات و فرایندهای بازاریابی بر پایه­ درک رفتار مصرف ­کننده می­باشد و تصور اتخاذ تصمیمات کلیدی بر پایه­ عدم درک رفتار مصرف ­کننده غیرممکن است. بدون دسترسی به دانش رفتار مصرف ­کننده و داشتن درک صحیح از آن پیش بینی واکنش نسبت به نیازها و تمایلات مشتریان امکان­ پذیر نیست (۹)، از این رو تلاش علم بازاریابی بر این است که شیوه ­های رفتار مصرف ­کننده را تحت تاثیر قرار دهد. این تلاش­ها برای سازمان­ها، مشتریان و جامعه تاثیرهایی را به همراه دارد (۳). عامل کلیدی و اساسی سقوط یا شکست سازمان­های ورزشی عدم اجرا و به کارگیری استراتژی صحیح مدیریت رفتار مشتری و تکنیک­هاست. رفتار مخاطب ورزشی به عنوان یک فرایند تصمیم ­گیری و فعالیت فیزیکی است که شخص را وادار به مشاهده، تصمیم ­گیری، استفاده و در اختیار قرار گرفتن محصولات و خدمات ورزشی، تماشای رقابت­های ورزشی یا شرکت در تمرینات ورزشی می­نماید(۱۰).
بنا به موارد فوق­الذکر در اهمیت توجه به رفتار خرید مخاطب ورزشی هیچ شکی وجود ندارد. یکی از مقولاتی که می ­تواند بر روی رفتار خرید مخاطب ورزشی تاثیرگذار باشد مقوله نوستالژی است نوستالژی عبارت است از؛ “احساسی شیرین و تلخی که بیشتر همراه با شادی و آرامش است اما توام با غم از دست دادن اوقات خوش گذشته". شناخت بهتر از پیشینه و نتایج نوستالژی می ­تواند برای بازاریابان ورزشی ارزشمند باشد، به شرطی که قادر به القاء نوستالژی به منظور دامن زدن به یک نتیجه خاص باشند. به عنوان مثال، لباس ورزشی ورزشکاران حرفه­ای گذشته معمولا مورد استفاده قرار می­گیرند تا به هواداران در مرور شکوه گذشته تیم­شان کمک کند (پیشینه برای نوستالژی)، و می ­تواند آنها را برای خرید آن لباس­ها تشویق کند (نتایج نوستالژی).
ورزش نیز در مرکز بازاریابی نوستالژیکی وجود دارد. بسیاری از تبلیغات پخش شده در طول چهل و چهارمین دوره مسابقات NFL^[3] از نوستالژی به عنوان یک تاکتیک بازاریابی در اوج اقتصاد ضعیف استفاده کرد (۱۱).
استفاده از مفهوم نوستالژی در ورزش می ­تواند نیابتی^[۴] یا شخصی^[۵] باشد. در نوستالژی نیابتی فرد خودش آن عامل نوستالژیکی را تجربه نکرده و از افراد دیگر در مورد آن شنیده و یا از طریق رسانه ­ها با آن آشنا شده است. اما در نوستالژی شخصی فرد خودش مستقیما عامل نوستالژیکی را تجربه کرده است. تجربه نوستالژیک همچنین یادآوری عوامل نوستالژیکی را شامل می­ شود (مانند؛ افراد، اماکن، تجربیات). این عوامل به عنوان محرک نوستالژی شناسایی شده ­اند. مفهوم عوامل نقش تجربه نوستالژیکی را بازی می­ کند که در تعریف نوستالژی از نظر فایرلی^[۶] (۲۰۰۳) به آن پرداخته شد (۱۲). بسیاری از این عوامل شامل افراد (مانند؛ اعضای نزدیک خانواده، خویشاوندان، هم­کلاسی­ها، دوستان، معلمان، مربیان، شرکا و شرکای سابق)، اقلام^[۷] (مانند؛ عتیقه­جات، البسه، جواهرات، اسباب بازی­ها، کتب و ماشین­ها) و رخدادها (مانند؛ تعطیلات آخر هفته، جشن­های تولد، تولدها، تجدید دیدارها) می­باشد (۱۳). محققان همچنین به این نتیجه رسیده ­اند که افراد برای موسیقی (۷)، فیلم­ها (۱۴)، اماکن یا آثار ورزشی (مانند؛ سالن­های ورزشی مشاهیر و موزه­ها) و تجربه ­های اجتماعی (مانند؛ شرکت­کننده، تماشاگر و داوطلب در ورزش) حس نوستالژیک پیدا می­ کنند (۱۵). نوستالژی دارای مولفه­های مختلفی است این مولفه­ها عبارتند از نوستالژی برانگیخته^[۸]، آشنایی با عامل نوستالژیکی^[۹] و تاثیرپذیری نوستالژیکی^[۱۰]. تجربه نوستالژیک می ­تواند بوسیله چند چیز برانگیخته شود. این محرک­ها عبارتند از : افراد، اشیاء، تجارب، اماکن و خلق و خو. هاولنا و هولاک^[۱۱] (۱۹۹۶) محرک­های نوستالژیک را به سه بخش طبقه ­بندی کرده ­اند: افراد، اشیاء و تجارب (۱۳)، که در چندسال اخیر اماکن (۱۶) و خلق و خوی (۱۷) نیز به این طبقه ­بندی اضافه شدند. محتمل­ترین تفاوت بین سطوح تجربه در میان نوستالژی شخصی و نیابتی نشان می دهد که افراد ممکن است سطوح مختلف آشنایی با عواملی که موجب نوستالژی می­شوند داشته باشد. این سطوح مختلف آشنایی ممکن است که تحت تاثیر تجربه نوستالژیکی باشد (۶).
از دیگر مولفه­های نوستالژی که شناخت آن اهمیت دارد، تاثیرپذیری فرد از نوستالژی است. تاثیرپذیری نوستالژیکی یعنی اینکه چقدر احتمال دارد یک نفر حس نوستالژیکی داشته باشد (۷). کسانی که بیشتر از نوستالژی تاثیر می­پذیرند، احتمال بیشتری می­رود که حس نوستالژیک داشته باشند و ممکن است با کسانی که کمتر تاثیر می­پذیرند تفاوت­هایی داشته باشند. بنابراین، قابل فهم است که یک فرد بسیار مستعد احتمال بیشتری دارد که از تبلیغات نوستالژیکی تاثیر بپذیرد (۶). اساس و پایه­ بازاریابی نوستالژی^[۱۲] که رابطه­ نزدیکی با رفتار مصرف ­کننده دارد از پژوهش­های مربوط به روابط بین خریدار و فروشنده در کسب و کارهای متوسط و نسبتا بزرگ بیرون آمده است. در این روش سازندگان و فروشندگان محصولات ورزشی می­توانند به گونه ­ای محصول خود را عرضه کنند که خریدار را به یاد روزهای خوش گذشته بیندازد و میل به خرید^[۱۳] را افزایش دهد. مطالعات نشان می­دهد که نوستالژی میل به خرید فرد را افزایش می­دهد (۱۸) (۱۹)، دید و نگرش مثبت­تری نسبت به تبلیغات^[۱۴] و نام تجاری^[۱۵] ایجاد می­ کند (۱۸) (۲۰)، تداعی برند^[۱۶] را افزایش می­دهد (۲۱) و همچنین نشان داده­ شده که نوستالژی بین مردم و اشخاص پیوند و وابستگی ایجاد می­ کند (۱۴). ساخت معیاری که رابطه سن با نوستالژی را بسنجد سخت است، زیرا هر فردی برای آیتم متفاوتی حس نوستالژیک دارد. مطالعه ارتباط بین نوستالژی گروهی با سن آسان­تر است اما می ­تواند مشکل­ساز نیز باشد زیرا گروه ­های مختلف هم­سن و سال نیز ممکن است نظرات متفاوت داشته باشند (۶). این احتمال وجود دارد که جنسیت پیشینه­ای از نوستالژی باشد، به طور قطع امکان­ پذیر است که شئی، فرد، مکان یا یک تجربه نوستالژیکی می ­تواند نشان دهد که جنسیت جزء مولفه­های نوستالژی است یا نه (۶).
بازار ورزشی در طول ۲۰ سال گذشته به­ طور قابل ملاحظه­ای نقش خود را در اقتصاد بسیاری از کشورها افزایش داده­است، همچنین خرید و فروش کالاهای ورزشی در بین سال­های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۷ از ۵۰ میلیون دلار به ۹۰ میلیون دلار (۷۹ درصد) افزایش یافته است (۲۲). وجود خیل مشتاقان ورزش در مسابقات ورزشی و هواداران^[۱۷] متعصب که بی­وقفه خواهان خدمات مناسب، سریع و متنوع ورزشی می­باشند باعث شده ورزش به عنوان یک صنعت پرطرفدار و پردرآمد شناخته شود (۲۳). در این حالت بازاریابان دست به هر کاری می­زنند تا مشتریان را جذب کنند و میزان تولیدی خود را بالا ببرند تا به سود بیشتری برسند، یکی از این راه ­ها استفاده از نوستالژی است. در جامعه کنونی ما قشر ورزشکار از محبوبیت نسبتا بالایی برخوردار است و می­توانند روی رفتار مردم تاثیرگذار باشند. استفاده از وجهه ورزشی یک ورزشکار برای فروش محصولات ورزشی در بین مصرف­ کنندگان و مخصوصا طرفدارانش می­­تواند کارساز باشد. در سراسر دنیا فوتبال ورزش گروهی جذاب و دیدنی می­باشد و میلیون­ها تماشاگر در جای جای این کره خاکی به صورت مستقیم و غیره مستقیم نظاره_­­­گر آن می­باشند. در ایران نیز فوتبال به عنوان پرطرفدارترین رشته ورزشی شناسایی شده­است. بازیکنان به عنوان جزء اصلی این رشته ورزشی می­توانند تاثیر بسزایی در تماشاگران داشته­باشند، در این میان بازیکنانی که دارای تکنیک، تعصب نسبت به باشگاه و وطن و از همه مهمتر بااخلاق و سهیم در کار نیک باشند بیشتر روی تماشاگران تاثیر می­گذارند و به نوعی تماشاگران آن را به عنوان یک اسطوره و الگو قبول می­ کنند. در این مطالعه علی کریمی به عنوان مصداقی برای نوستالژی انتخاب شده­است. دلیل انتخاب وی به عنوان مقوله نوستالژیکی در پژوهش حاضر عبارت­است از: تکنیک بسیار عالی، تعصب به باشگاه خود، بازی در یکی از بهترین لیگ­های اروپایی (آلمان)، دارای اخلاق خاص و خوب، سهیم شدن در کار نیک و از همه مهمتر احترام به هواداران.
بنابراین پژوهش حاضر در نظر دارد تاثیر نوستالژی که شامل مولفه­های نوستالژی برانگیخته، میزان آشنایی با مقوله نوستالژی و تاثیرپذیری نوستالژی است را بر تمایل به خرید بسنجد. و در صورتی که تاثیر مذکور تایید شود می­توان با دست­کاری مولفه­های نوستالژی بر تمایل به خرید مصرف­ کنندگان محصولات ورزشی تاثیر گذاشت و از مزایایی مانند فروش محصولات ورزشی مربوط به شخصیت نوستالژیک (البسه، کفش، بلیط و …)، دیگر آیتم­های نوستالژیکی (کتاب، مجله، روزنامه، فیلم و …) و … بهره­مند شد.
در هدف مطالعه، نوستالژی برانگیخته، میزان آشنایی با شخصیت نوستالژیکی، تاثیرپذیری نوستالژیکی، سن و جنسیت به عنوان پیش­بین برای نوستالژی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. تمایل به خرید نیز به عنوان پیامدی برای نوستالژی مورد مطالعه خواهد گرفت.
بدین منظور در پژوهش حاضر محقق در نظر دارد با برانگیختن حس نوستالژیک دانشجویان هوادار علی کریمی به اندازه ­گیری تمایل به خرید آنها بپردازد. در این میان متغیرهای میزان آشنایی هواداران با شخصیت نوستالژیکی و تاثیرپذیری نوستالژیکی به عنوان پیش­بین برای نوستالژی برانگیخته در نظر گرفته خواهد شد.
ضرورت و اهمیت پژوهش
با توجه به ضرورت و اهمیت حفظ و نگهداری مشتریان محصولات ورزشی در راستای نیل به اهداف استراتژیک، باشگاه­ها باید به عواملی مانند رفتار خرید مصرف­ کنندگان و شناسایی عوامل اثرگذار بر ارزش­های مصرف ­کننده­گان و راه­های ایجاد یک تاثیر عمیق بر آنها توجه کنند. همچنین آنها باید از عواملی که این رابطه را تحت­تاثیر قرار می دهد آگاهی لازم را داشته باشند و تاحد امکان آنها را تحت کنترل خود دربیاورند. شناسایی بازار محصولات ورزشی و انتخاب بازار هدف یکی از اصلی­ترین وظایف بازاریابان ورزشی است که از مزیت­های پرداختن به این پژوهش می­باشد، در این شرایط روسای فدراسیون­ها، سازمان­ها، شرکت­های دولتی و خصوصی و غیره می­توانند مشتریان خود را شناسایی کنند و آنها را به بخش­های مختلف تقسیم کنند و برای هر قسمت با توجه به نیازها و تمایلات مصرف­ کنندگان محصولات را تولید کنند. با بهره گرفتن از مولفه­های سن و جنسیت می­توان مشتریان را بخش­بندی کرد زیرا احتمال دارد که افراد با سنین و جنسیت متفاوت به شیوه ­های مختلفی برانگیخته شوند، و این بخش­بندی می ­تواند به بازاریابان کمک می­ کند که مشتریان خود را شناسایی کنند و میزان تمایل به خرید آنها را تخمین بزنند.
با بررسی پیشینه مولفه­های نوستالژی مشخص شد که در مطالعات صورت گرفته تناقض وجود دارد، ریسنویتز، اییر و کاتلر^[۱۸] (۲۰۰۴) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که تجربه نوستالژیکی با سن رابطه مستقیمی ندارد (۲۴). با این وجود، دیگر محققان معتقدند که سن می ­تواند عاملی برای نوستالژی باشد و به احتمال زیاد با افزایش سن حس و تجربه نوستالژیکی افزایش میابد (۷). ریسنویتز و همکاران (۲۰۰۴) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که زنان برای نوستالژیک شدن نسبت به تبلیغات تاثیر بیشتری می­پذیرند (۲۴). ویلسون^[۱۹] (۲۰۰۴) در پژوهشی به این نتیجه دست یافت که به احتمال زیاد مردان حس نوستالژیکی بیشتری دارند (۲۵). درنتیجه پژوهشگر بر آن شد که این تناقض­ها را به چالش بکشد. با توجه به اینکه نوستالژی ورزشی حیطه جدید مدیریت ورزشی در ایران می­باشد و به احتمال زیاد تا به­حال پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته­است، به نظر می­رسد پرداختن به آن و تعیین میزان چگونگی اثر آن بر تمایل به خرید مصرف­ کنندگان از ضرورت برخوردار می­باشد.
با این تفاسیر و نتایج ارائه شده احتمال دارد که اگر مشتریان بیشتر با مصداق نوستالژیکی آشنا باشند حس نوستالژیکی در آنها بیشتر برانگیخته می­ شود و شاید تمایل به خرید آنها بیشتر شود. همچنین احتمال دارد که هر چه افراد برای مقوله نوستالژیکی تاثیرپذیرتر باشند انگیختگی و در نتیجه تمایل به خرید آنها نیز بیشتر شود. بنابراین از آنجا که شناخت مشتریان ورزشی برای موفقیت سازمان ورزشی و برنامه­ ریزی جهت بهبود آن بسیار مهم است. پژوهشگر بر آن است تاثیر بازاریابی نوستالژی را بر رفتار خرید مشتریان کالاهای ورزشی بسنجد و مدلی از تاثیرپذیری تمایل به خرید مشتریان محصولات ورزشی از تاکتیک­های بازاریابی نوستالژی ارائه دهد، که انجام این پژوهش می ­تواند به طور کلی برای بازاریابان ورزشی، مدیران فدراسیون­ها، باشگاه­ها و سازمان­های ورزشی و شرکت­های تبلیغاتی مفید باشد و راهنمایی برای پژوهشگران آینده گردد.
چارچوب مفهومی پژوهش
برای انجام پژوهش­های علمی و نظام­مند، چارچوبی علمی و نظری موردنیاز است که اصطلاحاً چارچوب مفهومی نامیده می­ شود. با توجه به مبانی نظری موجود و مطالعات صورت گرفته چارچوب نظری پژوهش به صورت زیر ارائه شده­است (شکل ۱-۱). در این الگو فرض بر این است که از طریق مولفه­های نوستالژی می­توان تمایل به خرید هواداران را مورد پیش ­بینی قرار داد. بنابراین ابتدا میزان تاثیر آشنایی با شخصیت نوستالژیکی و تاثیرپذیری نوستالژیکی بر انگیختگی هواداران بررسی می­ شود. سپس تاثیر نوستالژی برانگیخته بر تمایل به خرید هواداران سنجیده می­ شود.
میزان آشنایی با شخصیت نوستالژیکی
تمایل به خرید
نوستالژی برانگیخته
تاثیرپذیری نوستالژیکی
شکل ۱-۱: چارچوب مفهومی پژوهش
اهداف پژوهش
هدف کلی
هدف کلی پژوهش حاضر تعیین تاثیر نوستالژی بر تمایل به خرید هواداران در رشته ورزشی فوتبال است.
اهداف اختصاصی

1. 1. تعیین رابطه آشنایی با شخصیت نوستالژیکی و تاثیرپذیری نوستالژیکی با نوستالژی برانگیخته هواداران فوتبال.

1. 1. تعیین رابطه نوستالژی برانگیخته با تمایل به خرید هواداران فوتبال.

1. 1. تعیین رابطه سن و جنسیت با نوستالژی برانگیخته و تمایل به خرید هواداران فوتبال.

1. 1. پیش ­بینی نوستالژی برانگیخته هواداران فوتبال توسط آشنایی با شخصیت نوستالژیکی و تاثیرپذیری نوستالژیکی.

1. 1. پیش ­بینی تمایل به خرید هواداران فوتبال توسط نوستالژی برانگیخته.

1. 1. تبیین مدل تاثیر نوستالژی بر تمایل به خرید هواداران فوتبال.

فرضیات پژوهش

1. 1. بین آشنایی با شخصیت نوستالژیکی و تاثیرپذیری نوستالژیکی با نوستالژی برانگیخته هواداران فوتبال رابطه وجود دارد.

1. 1. بین نوستالژی برانگیخته با تمایل به خرید هواداران فوتبال رابطه وجود دارد.

1. 1. بین سن و جنسیت با نوستالژی برانگیخته و تمایل به خرید هواداران فوتبال رابطه وجود دارد.

1. 1. نوستالژی برانگیخته هواداران فوتبال توسط آشنایی با شخصیت نوستالژیکی و تاثیرپذیری نوستالژیکی قابلیت پیش ­بینی شدن را دارد.

1. 1. تمایل به خرید هواداران فوتبال توسط نوستالژی برانگیخته قابلیت پیش ­بینی شدن را دارد.

1. 1. مدل تاثیر نوستالژی بر تمایل به خرید هواداران فوتبال از برازش کافی برخوردار است.

پیش­فرض­های پژوهش

1. 1. همه پاسخ ­دهندگان درک مطلوبی از پرسش­های پرسشنامه داشته اند و با دقت به پرسش­ها پاسخ داده­اند.

1. 1. همه پاسخ ­دهندگان با صداقت به پرسش­های پرسشنامه پاسخ داده­اند.

1. 1. همه پاسخ ­دهندگان فیلم تدوین­شده را به طور کامل و با دقت مشاهده کرده ­اند سپس به پرسشنامه پاسخ داده­اند.

1. 1. فیلم تدوین­شده در خصوص شخصیت نوستالژیکی پژوهش حاضر به خوبی توانسته­است حس نوستالژی افراد را برانگیزد.

محدوده­های پژوهش

1. 1. محدوده زمانی: این پژوهش در محدوده زمانی فروردین ماه ۱۳۹۳ تا مهر ماه ۱۳۹۳ انجام شده­است.

1. محدوده مکانی و جامعه آماری: این پژوهش در حوزه هواداران فوتبال در سطح دانشگاه خوارزمی تهران انجام شده­است.

چنگ است عریـان فـش ســرش، صــدره بریشم در بـرش
بسته پلاسـین میـزرش، زانـوش پنــهان بـین در او
(۲/۳۷-۳۸)
شاعر در بیت زیر نی را مانند کودکی حبشی تصور کرده و ده انگشت نی زن را به ترکان زیبا تشبیه نموده و نه سوراخ نی را نه چشم دانسته است.
نـایسـت چــون طفــل حبـش، ده دایگـانش تـرک فــش
نه چشم دارد شوخ و خوش، صد چشم حیران بین در او
(۲/۳۹)
۲-۷-۶- قرآن و علوم دینی
خاقانی با قرآن نیز به میزان گسترده‌ای آشنایی داشته و علاوه بر اشاره به داستان‌های قرآنی گاه در ابیات خود قسمتی از آیات را ذکر کرده است و از آن‌ها در کمال بخشی سخنان خود بهره جسته است.
چــــون کمـــــان و تیــــر شـــــد نــــون والقــــلم
نشـــره‌ی فتـــح ایـــن و آن خـــواهـــد نمــود
(۵/۳۶)
جـــام فـــرعـــونـــی خبــــر ده تـــا کجـــاســـت؟
کــاتــــش مـــوســـی عیـــان بنمـــود صبــح
(۵/۴)
خاقانی در بیت زیر به آیه‌ی ۶۸ سوره‌ی نحل« وَ اوحی رَبُّکَ اِلَی النَّحلِ اَن اَتَّخِذی مِنَ الجبالِ بُیُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمّا یَعرِشوُنَ» اشاره می‌کند.
چــو یزدان وحی کـرد از غیـب سوی نحـل و مـی‌شایست
اگـر تـو سـوی خاقـانـی فرسـتی نـامـه‌ای، شـایـد
( ۵/۷۱)
هم چنین او در بیت زیر به صور اسرافیل توجه کرده و خشم ممدوح را به صور اول و رضایت او را به صور دوم مانند کرده است.
چــــون دو نفـــــخ صــــور در خشـــــم و رضـــــاش
زهـــر و پـــازهــــر روان بیــــنی بــــه هــــم
(۵/۱۲۱)
۲-۷-۷- مدح
مدایح خاقانی را دو قسمت کرده‌اند: نخست مدایح شاهان و امرا که بیشتر جنبه‌ی کسب روزی دارد و دوم مدح بزرگان دین و آزادمردان که مدایح آزاد نامیده می‌شود. در مدح نوع اول، شاعر اعمال ممدوح را بسیار محیّرالعقول جلوه می‌دهد؛ اما در مدایح نوع دوم یعنی مدایح آزاد چنین اغراق‌هایی دیده نمی‌شود.
مفــــخر اول بشـــــر خــــوانــــش کـــــه دهـــــر
مهـــدی آخـــرزمــــان مـــی‌خـــوانـــــدش
(۵/۱۰۱)
امـام شـرع و سلطــان طــریقــت نــاصــرالـــدیــن، آن
کـه تا رایـات او آمد نگـون شد فـرق بـددینــان
(۱/۴۹)
« هر چند خاقانی شاعری مدیحه سراست و ممدوحان او اغلب، صاحبان قدرت و مکنت و بزرگان سلطنتی هستند اما او در اکثر قصاید خود، روح بلند پروازی دارد که دارای طبعی منیع بوده و مقاصدی برتر از آن چه مدیحه سرایان دیگر داشته‌اند را تعقیب می‌کرده و این مناعت طبع و روح بلند پرواز او سبب شده که او قریحه و استعداد شاعری را فقط برای کسب مال و جاه به کار نیندازد.» (خاقانی، ۱۳۸۵: سی و یک و سی و دو)

۲-۷-۸- نرد و شطرنج
خاقانی علاوه بر ذکر نام این دو بازی در اشعار خود به ابزارهای این دو بازی و اصطلاحات آن اشاره می‌کند و به مقتضای حال و تناسب سروده‌های خود از اصطلاحات آن‌ها برای ساخت ترکیبات زیبا و بدیع بهره می‌برد.
زایــــــن دوتـــــا کعبتیــــن و ســـــــی مهــــــره
گــــــــرو رقعــــــه‌ی قــــــدر مــــاییـــــم
دســـت خـــون اســـت و هفـــده خصــل حـــریـــف
وه کـــــه در ششــــدر خطــــر مـــــاییـــــم
(۶/۷۱ـ۷۲)
خاقانی در بیت دیگری از ششدر گشادن نام برده که ششدر مرحله‌ای از بازی نرد است که بازیگر در هر شش خانه نتواند بازی موفق انجام دهد.
عــــزم او چــــون مهــــره‌ای خــــواهـــد فشـانـــد
ششـــدر هفــــت آســـمان خـــواهــد گشــاد
(۷/۱۰۶)
یا در بیت زیر نشان می‌دهد که بازی شطرنج در آن روزگار ناپسند بوده است.
بـــــــــاد دستــــــــار مـــــــــؤذن در ربــــــــود

تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح ازطریق بیان کردن و اظهار داشتن دانش ضمنی، تبدیل آن به دانش صریح یعنی به صورت مکتوب و مستند در آوردن ایجاد می‌شود. مثلاً مدیر شرکتی براساس تجربیات چندساله خود روش جدیدی را برای مدیریتی‌کردن شرکت تدوین کند. این مرحله با نام تسخیر دانش نیز شناخته شده است (جیر^[۳۷]، ۲۰۰۱).

انتشارسازی^[۳۸] یا ترکیب از دانش صریح به دانش صریح
تبدیل دانش صریح به دانش صریح از طریق افرادی که دارندگان دانش هستند، در دانش یکدیگر سهیم می ‌شوند و دانش خود را با یکدیگر مبادله می ‌کنند صورت می ‌گیرد.
ازطریق‌انتشارسازی، دانش می‌تواند در تمامی سازمان به‌کار گرفته شود، کارکنان با در اختیار گرفتن چند گزارش مکتوب و ترکیب آن گزارشات با یکدیگر به یک دانش جدید دست می ‌یابد که به آن ترکیب دانش می ‌گویند(دوستار و کریمی،۲:۱۳۸۱).
درونی سازی از دانش صریح به دانش ضمنی
تبدیل دانش صریح به دانش ضمنی کارکنان را قادر می‌سازد دانش را در پاسخ و رفتار خود به‌گونه‌ای ادغام کنند که در مواجهه با موقعیت یا مشکلی که کاربرد دانش لازم است بتوانند آن را به کار ببرند.
درونی سازی یعنی فرایند کسب دانش از منبعی صریح، بدین معنی که شخص می‌‌تواند تجربه خواندن گزارش کارگاه را با تجربه‌های پیشین ترکیب کند (آذری،۴۷:۱۳۸۰).
۲-۲-۵- مفهوم مدیریت دانش، فرآیندها و مزایای آن
۲-۲-۵- ۱- تعاریفی از مدیریت دانش
در طول مدت زمان کوتاهی که از تولد مدیریت دانش می‌گذرد تعاریف متعددی برای توصیف این علم ارائه شده است که به برخی از آن‌ها اشاره می کنیم:
به نظر جونز،مدیریت دانش یک رویکرد سیستماتیک یکپارچه جهت شناسایی، مدیریت و تسهیم تمام دارایی های اطلاعاتی سازمان است که شامل بانک های اطلاعاتی، مدارک، سیاست ها و رویه ها می باشد(جونز،۲۰۰۳).
مدیریت دانش عبارت است از «توانایی اداره کردن دانش مورد نیاز و ضروری سازمان‌ها» (اسپکر و کورت، ۱۹۹۷).
داونپورت و پروساک در سال ۱۹۹۸ مدیریت دانش را بدین گونه تعریف می‌کنند: مدیریت دانش عبارتند از تلاش برای کشف گنج نهفته در ذهن افراد و تبدیل این گنج پنهان به دارایی سازمان به‌طوری که مجموعه وسیعی از افرادی که در تصمیم‌گیری‌های سازمان دخیل هستند، بتوانند از آن استفاده کنند (صیف و کرمی، ۱۳۸۳: ۲۱).
مدیریت دانش عبارت است از «کسب نظام‌مند دانش، اشتراک، خلق و کاربرد دانش به منظور افزایش ارزش سازمان» (بالکوم، ۱۹۹۹: ۱).
مدیریت دانش عبارت است از «تشخیص موثر، آفرینش، توسعه، حل، استفاده، ذخیره و اشتراک دانش به منظور ایجاد رویکردی جهت تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح» (شان هونگ، ۲۰۰۰: ۱۳).
مدیریت دانش یعنی «مدیریت سازمان به طرف نوآوری مستمر براساس دانش سازمانی که عبارت از پشتیبانی ساختار سازمان، تسهیل، استفاده از تکنولوژی با تأکید به کار جمعی و انتشار دانش» (گامبل، ۲۰۰۰: ۱۶).
مدیریت دانش عبارت است از «مدیریت کردن تجدیدنظر مداوم در رابطه با دانش‌هایی که به طرف سازمان در جریان است، تا بدین صورت دانش مورد نیاز با کار و حرفه کارکنان دراختیار آن‌ها قرار گیرد» (برتلس، ۲۰۰۲: ۲).
مدیریت دانش «نظارت و مدیریتی است آشکار بر دانش سازمانی به منظور رسیدن به اهداف مهم و ضروری آن سازمان» (چی، ۲۰۰۵: ۱۰).
فرهنگ اصطلاحات مدیریت دانش مدیریت دانش را « فرهنگ فرایند سیستماتیک جستجو، انتخاب، سازماندهی، پالایش و نمایش اطلاعات می داند به طریقی که درک کارکنان درزمینه ی خاص بهبود یابد و اصلاح شود و سازمان بصیرت ودرک بهتری از تجربیات خود کسب کند»( تابنده و دیگران ، ۱۳۹۰، ۱۰۵۲)
مدیریت دانش خلق ،تفسیر،اشاعه و استفاده ،حفاظت و نگهداری وپالایش دانش را دربر می گیرد.با نگاهی اجمالی به تعاریف مدیریت دانش می توان دریافت که مدیریت دانش باتئوری و عمل رابطه دارد. ( مقیمی، رمضان، ۱۳۹۰ :۲۳)
مدیریت دانش ناظر بر مجموعه ای از فرایند ها است که طی آن جریان دانایی در یک جامعه به صورت مستمر و فزاینده هدایت می شود.
حضور مدیریت دانش در سازمان ها یک مقطع کوتاه نمی باشد، بلکه مستمراً در سازمان وجود داشته که فرایندی شامل تولید یا گردآوری و شناسایی دانش، طبقه بندی، ذخیره و مستندسازی دانش، توزیع و نشر دانش و کاربرد دانش است.( عنایتی ، عالی پور ، ۱۳۹۰، ۹۳)
مدیریت دانش به عنوان ابزاری قدرتمند،با مدیریت دارایی های دانشی آشکار وپنهان سازمان ،فعالیت های دانشگاه ها را از مسائل آموزشی وپژوهشی فراتر می برد و باعث تحقق رسالت جدید دانشگاه ها در عصر دانش می شود.لازم به ذکراست که دانشگاه ها به عنوان مخازن عظیم دانش نقش مهمی در خلق و انتقال دانش به عنوان یکی از منابع حیاتی توسعه وپیشرفت احتماعی ایفا می کنند.( خدایی و دیگران، ۱۳۹۲، ۲۶)
در یک جمع‌بندی کلی از تعاریف مدیریت دانش، مدیریت دانش را می‌توان بدین گونه تعریف کرد: «مدیریت دانش عبارت است از اعمال مدیریت و زمینه سازی برای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح در داخل یک سازمان از طریق گردآوری، به اشتراک گذاری و استفاده از دانش به عنوان یک سرمایه سازمانی در راستای دستیابی به اهداف سازمان».
۲-۲-۵- ۲- رشد و توسعه مدیریت دانش
رشد و توسعه مدیریت دانش از دو جابجایی بنیادین حاصل می‌شود:
کوچک سازی
طی دهه هشتادکوچک سازی، استراتژی محبوب ‌کاهش‌ بالاسری ‌و ‌افزایش سود بود. استراتژی کوچک‌سازی منجر به از دست رفتن دانش مهم سازمانی شد، زیرا کارکنان با ترک کار، بازنشستگی دانشی را با خود می‌برند که طی سال‌ها در آن‌ها تجمیع شده بود (ابیلی و موفقی، ۱۳۸۲). با گذشت زمان، سازمان‌ها متوجه شدند که آن‌ها اطلاعات و تجربه با ارزش را از دست داده اند و اینک مصمم اند خود را از تکرار این اشتباه، مصون بدارند.
این امر مدیریت را واداشت در تلاشی برای حفظ و نگهداری کارکنان دانش برای سود آینده شرکت استراتژی «مدیریت دانش» را اتخاذ کنند. سازمان‌ها اینک سعی می‌کنند با به کارگیری تکنولوژی و سیستم‌ها، دانش انباشته در ذهن کارکنان خود را به دست آورند، تا بتوان آن را به آسانی با دیگران در درون سازمان تسهیم کنند. دانش ذخیره شده در سیستم تبدیل به یک منبع قابل استفاده مجدد می‌شود که می‌تواند ثروت مزیت رقابتی را که شامل ظرفیت‌های ثابت سازمانی، بازده‌های تسهیل کننده و هزینه‌های پایین تر است را فراهم کند.
توسعه تکنولوژی
توسعه تکنولوژی علاقه به «مدیریت دانش» را به واسطه دو منبع افزایش داده است. رشد انفجاری منابع اطلاعاتی مانند اینترنت و روند شتابان تغییر تکنولوژی اطلاعات، بر حیات فرد و سازمان تأثیرگذاشته است.
«مدیریت دانش» تلاشی برای تطبیق با انفجار اطلاعات و سرمایه‌گذاری بر دانش روزافزون در محل کار است. توسعه تکنولوژی تسهیم جهانی اطلاعات را در سرتاسر قاره‌ها ممکن می‌سازد و می‌تواند به عنوان ابزاری در درون سازمان برای بکارگیری کارآمدتر دانش خدمت کند. بدست آوردن و گردآوری دانش و تجربه جمعی در پایگاه‌های اطلاعاتی می تواند به سازمان‌ها کمک کند «بدانند واقعاً چه می دانند» و سپس این دانش را به صورت سیستماتیک منظم مورد بهره برداری قرار دهد (مجدم، ۱۳۷۹).
۲-۲-۵- ۳- فرآیندهای مدیریت دانش
نوناکا و تاکئوچی بین فرآیندهای مختلف دانش تمایز ایجاد کرده اند.به طور کلی،فرایندهای دانشی با عنوان مختلفی مانند«زنجیره ارزش دانش »،«جریان دانش »،«سیستم انتقالی دانش»، «چرخه یادگیری اجتماعی»، .«فعالیت های ایجاد و توزیع دانش »شناخته می شوند. ( مقیمی، رمضان، ۱۳۹۰ :۲۲)
بوسیلیر و شیرر (۲۰۰۲) عنوان می‌کنند که مدیریت دانش دارای شش فرایند اساسی است که شامل:

1. 1. شناسایی دانش ۲٫ تحصیل دانش ۳٫ خلق دانش ۴٫ ذخیره سازی و سازماندهی دانش ۵٫ تسهیم‌شدن ۶٫ استفاده و بکارگیری دانش می‌باشد.

اما آن‌ها تأکید می‌کنند که قبل از پرداختن به فرایند مدیریت دانش در موسسات و سازمان‌ها ابتدا باید نیاز به دانش مورد شناسایی قرار گیرد و مشخص شود کدام حوزه یا بخش سازمان نیاز به دانش جدید دارد.
شناسایی نیاز به دانش
دانش پیش از این که بتواند خلق شده یا به اشتراک گذارده شود، نیاز به آن باید مورد شناسایی قرار گیرد. همچنین خواسته‌ها و نیازهای مورد توقع از آن باید معین شود تا به یافتن دانش صحیح به هنگام تولیدآن منجرگردد نیاز به دانش هنگامی خودنمایی می‌کند که فعالیتی دریک زمینه جدید شروع می شود.
برای مثال به هنگام به کاربردن ابزار، تکنیک یا یک فن‌آوری جدید. احتمال‌های مختلفی برای منجر شدن به شناسایی به دانش ممکن است وجود داشته باشد.
یک تحلیل از فرآیندهای درحالت فعالیت می تواند کمبودها را بشناسد که منجر به نیاز به دانش اضافی می‌گردد.
به هنگام آغاز یک فعالیت جدید این سؤال باید پرسیده شود که آیا دانش موجود می‌تواند در عملی کردن آن فعالیت کمک کند.
شروع کار در زمینه‌های کاری جدید.
تغییرات در محیط، مثلاً نسخه‌های جدید یک زبان برنامه نویسی.

کانون توجه

رویه‌های انجام دادن کار

مشتری و کارکنان

مشتری، کارکنان و جامعه

مفهوم کیفیت

مطابقت با معیارهای تولیدکننده

مطابقت با معیارهای مشتری یا کیفیت مشتری‌گرا

مطابقت با معیارهای مشتری، کارکنان و جامعه، کیفیت مشتری، کارکنان و جامعه‌گرا

آثار مثبت

ترویج روش‌های آماری کنترل کیفیت، اعتلای مستمر سطح کیفیت، اهمیت برقراری روابط مناسب با عرضه‌کنندگان مواد

رضایت مشتری، مقایسه رقابتی الگوی خودارزیابی

برقراری ارتباط با جامعه، رضایت مشتری، رضایت کارکنان، آثار مثبت مالی و غیرمالی

منطق RADAR و جایگاه آن در مدل تعالی EFQM

“خط‌مشی سازمان‌یافته برای مورد پرسش قرار دادن عملکرد یک سازمان”

منطق RADAR چارچوب ارزیابی پویا و ابزار مدیریتی قدرتمندی است که خط‌مشی سازمان‌یافته‌ای جهت مورد پرسش قرار دادن عملکرد یک سازمان ارائه می‌دهد ("تارنمای رسمی EFQM,").
شکل ‏۲‑۳ منطق RADAR
منطق RADAR در بالاترین سطح، بیان می‌کند که یک سازمان به موارد زیر نیاز دارد:
مشخص کردن نتایجی که سازمان به‌عنوان بخشی از استراتژی قصد دارد به آن‌ها دست یابد. “سعی داریم به چه چیزی دست یابیم؟”
برنامه‌ریزی و توسعه مجموعه‌ای از خط‌مشی‌های یکپارچه برای رسیدن به نتایج موردنیاز هم در زمان حال و هم در آینده. “چگونه می‌توانیم سعی کنیم تا به آن دست یابیم؟”
به‌کارگیری خط‌مشی‌ها به یک روش نظام‌مند برای تضمین پیاده‌سازی. “چگونه/کجا/کی این خط‌مشی پیاده‌سازی شده است؟”
ارزیابی و تصحیح خط‌مشی‌های بکار رفته بر مبنای کنترل و تحلیل نتایج به‌دست‌آمده و فعالیت‌های یادگیری در حال اجرا. “چگونه می‌سنجیم که آیا این خط‌مشی کار می‌کند؟ ما چه چیزی یاد می‌گیریم و چه پیشرفت‌هایی می‌توانند شکل گیرند؟”
RADAR یک ابزار ساده اما قدرتمند مدیریتی است که می‌تواند با روش‌های گوناگونی برای یاری‌رساندن به پیشرفت مداوم اعمال شود:
ارزیابی بلوغ خط‌مشی‌هایی که شما پیاده‌سازی کرده‌اید.
ارزیابی تعالی نتایج به‌دست‌آمده.
کمک به تشکیل دادن پروژه‌های پیشرفت.
برای حمایت از تحلیل قدرتمند، اجزای RADAR می‌توانند به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها تقسیم شوند که شامل رهنمود پیرامون چیزی است که ما از یک سازمان انتظار داریم.

ارزیابی توانمندسازها

وقتی توانمندسازها را ارزیابی می‌کنیم ما به خط‌مشی‌های پذیرفته‌شده، چگونگی به‌کارگیری آن‌ها و ارزیابی و تصحیح اثربخشی و بهره‌وری آن‌ها توسط سازمان در طول زمان نظاره می‌کنیم. ازنقطه‌نظر عملی، این بدان معناست که ما به دنبال موارد زیر هستیم:
خط‌مشی‌های سالم و یکپارچه‌ای که دست‌یافت‌های استراتژی سازمان را حمایت می‌کنند.
به‌کارگیری سازمان‌یافته در بین کلیه نواحی مرتبط سازمان که اجرای تصحیح را در زمان‌بندی مناسب امکان‌پذیر می‌سازند.
ارزیابی که صورت می‌پذیرد، بنابراین سازمان می‌تواند بفهمد که خط‌مشی به چه میزان خوب کار می‌کند و به چه میزان مؤثر پیاده‌سازی شده است.
فعالیت‌های یادگیری متقبل شده برای تعیین راه‌های جایگزین و جدیدِ کار کردن.
پیشرفت‌های در حال اجرا به‌عنوان نتیجه‌ای از ارزیابی و یادگیری یا بستن حلقه.
شکل ‏۲‑۴ ارزیابی توانمندسازها

ارزیابی نتایج

در هنگام ارزیابی نتایج، ما در ابتدا به ربط آن‌ها به استراتژی سازمان و قابلیت استفاده آن‌ها در مرور پیشرفت این اهداف اصلی دقت داریم و سپس خود عملکرد نتایج را نظاره می‌کنیم. ازنقطه‌نظر عملی شما باید دنبال موارد زیر باشید:
نتایجی که به‌وضوح نشان می‌دهند که سازمان در استراتژی‌های کلیدی برای معیار در حال پیشرفت است.
داده‌های مورد اعتمادی که می‌توانند برای ایجاد فهم واضح از مسائل در حال رخداد برای گروه‌های سهامداری، محصولات و پردازه‌ها قطعه‌بندی شوند.
تمایلات مثبت در یک دوره سه‌ساله.

• nm) 549(

شکل (۴-۹) بررسی اثر PH روی درصد تخریب فوتوکاتالیزوری رنگ رودامین B
(غلظت آلاینده mg/L20، فوتوکاتالیزور mg7=ZnO و mM3= K2S2O8و زمان تابش ۳۳۰ دقیقه)
۴-۳-۵ نتایج بررسی اثرات زمان تابش
جهت بررسی اثر زمان تابش آزمایشاتی مطابق با روش (۳-۶-۵) انجام شد. نتایج آزمایشات در شکل (۴-۱۰) و (۴-۱۱) بیانگراینمطلباستکهباافزایشزمانتابش، جذب رنگ در nm354 و ۵۴۹ λmax= های کاهش می یابد. با توجه به این دو شکلعمل تخریب آلاینده در اثر واکنش با سطح فتوکاتالیست رخ می دهد و همین طور حضور O₂ و H₂Oلازمه تخریب فوتوکاتالیزوری می باشد. مکانیزم عمل آن ها بدین صورت است که در اثر برخورد نورUV به سطح فوتوکاتالیزورZnO مطابق واکنش های ( ۱-۲۱) تا (۱-۲۷) موجب ایجاد جفت پرانرژی الکترون / حفره می شود. اکسیژن جذب شده روی سطح ZnO نیز با به دام انداختن الکترون از ترکیب مجدد الکترون ـ حفره جلوگیری می کند و منجر به تشکیل رادیکال آنیونی سوپر اکسید می شود و همین طور H₂O و OH^- جذب شده در سطح ZnO نیز در اثر واکنش با حفره های ایجاد شده منجر به تشکیل رادیکال های قوی و اکسنده  می شود.
حضور  و  به عنوان اکسنده های اولیه در فرایند تخریب فوتوکاتالیزوری ناهمگن بسیار مورد قبول می باشد.
رادیکال قوی و اکسنده  که از طریق H₂O و اسیدهای معدنی جذب شده روی سطح ZnO حاصل شده قدرت کافی برای تخریب کامل رنگ را دارا می باشد. مطابق شکل (۴-۱۰) در زمان های بالاتر از ۳۰۰ دقیقه تنها مقدار کمی افزایش در درصد تخریب مشاهده می شود و بررسی درصد تخریب در زمان تابش ۴۲۰ دقیقه بیانگر ثابت شدن درصد تخریب رنگ مورد نظر می باشد. بنابراین زمان بهینه برای فوتوکاتالیزور ZnO/C,N,S بدون حضور عامل اکسنده، ۷ ساعت با درصد تخریب۴۹% و ۶۲% بترتیب در طول موج های nm 354و ۵۴۹ می باشد.

شکل (۴-۱۰) بررسی اثر زمان تابش روی درصد تخریب رنگ رودامین B بدون حضور اکسنده،
شرایط واکنش (غلظت آلاینده mg/L20، فوتوکاتالیزور mg7=ZnO و ۹= PH)
شکل(۴-۱۱) افزایش درصد تخریب رنگ را در حضور عامل اکسنده پتاسیم پراکسو دی سولفات نسبت به افزایش زمان تابش نشان می دهد و بیانگر این است که علاوه بر مکانیزم فوق الذکر حضور پتاسیم پراکسو دی سولفات سبب شتاب دادن به واکنش تخریب شده و زمان بهینه را برای ZnO از۷ ساعت به ۵ ساعت کاهش می دهد. مکانیزم عمل آن مطابق واکنش های (۴-۷) تا (۴-۱۲)در قسمت اثر اکسنده K₂S₂O₈بیان شده است.
در زمان بالاتر از ۱۵۰ دقیقه افزایش در درصد تخریب کندتر می شود. واضح است که میزان تخریب ، با افزایش زمان تابش افزایش می یابد، اما با افزایش مدت تابش سرعت تخریب کاهش می یابد.
علت این امر شاید به دلیل برقراری سنتیک شبه مرتبه اول است. به علاوه بین رنگ و ترکیبات حد واسط برای جایگیری روی سطح کاتالیست رقابت وجود دارد و حضور مولکول های آلی کوچک تشکیل شده در اثر افزایش زمان تابش که بر سطح فوتوکاتالیزور جذب شده و تولید  یا  (زمانی که K₂S₂O₈در محیط وجود دارد) که مؤثر برای حمله به رنگ رودامین Bو شتاب دهنده به عمل تخریب بود را کاهش داده بدین ترتیب سبب ثابت شدن درصد تخریب می شوند.
(شکل۴-۱۱) بررسی اثر زمان تابش روی درصد تخریب رودامین B در حضور اکسنده،
شرایط واکنش (غلظت آلاینده mg/L20، فوتوکاتالیزور mg7=ZnO ، mM3=[K2S2O8] و ۹= PH)
۴-۳-۶ نتایج بررسی اثر حضور و مقدار کاتالیزور
جهت بررسی اثرحضور و مقدار کاتالیزور در تخریب رنگ آزمایشاتی مطابق با روش (۳-۶-۶) انجام شد. در مرحله اول به منظور درک این نکته که حضور فوتوکاتالیزور عامل اصلی در تخریب است یا فقط عامل بهبود دهنده در انجام واکنش نمونه رنگی یک بار در حضور فوتوکاتالیزورZnO و بار دیگر در غیاب آن تحت تابش دهی قرار گرفتند. آزمونهای انجام شده به طور واضح نشان دادند که حضور فوتوکاتالیزور یک عامل اساسی برای انجام واکنش فوتوکاتالیزوری است. نتایج حاصل از این قسمت در دو طول موج بررسی شده در شکل (۴-۱۲) نشان داده شده است.

• nm) 354 (

• nm) 549 (

شکل )۴-۱۲ (اثر حضور فوتوکاتالیزورZnO/C,N,S (غلظت آلاینده mg/L20)
مطابق شکل) ۴-۱۲) با مقایسه درصد تخریب در سیستم های UV به تنهایی،  ،  و  درمییابیم که حضورفوتوکاتالیزور یک عامل اساسی برای انجام واکنش فوتوکاتالیزوری است.
همان طوری که در بخش اول بیان شد، مطابق واکنش های (۱-۲۱) تا (۱-۲۷) در اثر تابش نور UV به سطح ZnO با باند گپ ev2/3 سبب ایجاد جفت پر انرژی الکترون ـ حفره می شود که حفره با قدرت اکسید کنندگی بالا به آسانی با مولکول های آلاینده برخورد کرده و سبب تخریب کامل آنها می گردد و همین طور رنگ های جذب شده بر سطح فوتوکاتالیزور به ترتیب واکنش های اکسایشی و کاهشی در اثر برخورد با حفره و الکترون ایجاد شده انجام می دهند.
در مرحله دوم جهت دست یابی به مقدار بهینه از فوتوکاتالیست های اکسیدروی آلاییده با C,N,S، مقادیر مختلف آنها به طور جداگانه مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج این قسمت در شکل (۴-۱۳) نشان داده شده است.
نتیجه آزمایشها نشان دادند که با افزایش مقدار فوتوکاتالیست سرعت فرایند تخریب افزایش می یابد. با این وجود افزایش میزان تخریب با افزایش مقدار کاتالیزور رابطه مستقیم ندارد، به طوریکه از مقدار خاصی از فوتوکاتالیزور شاهد ثابت شدن و حتی کاهش درمیزان تخریب هستیم.
در توضیح آن می توان گفت که در ابتدا با افزایش مقدار فوتوکاتالیست جفت های حفره/ الکترون با سرعت زیاد و به مقدار بیشتر تشکیل می شوند که عوامل پیش برنده فرایند تخریب هستند. در ادامه با افزایش مقدار فوتوکاتالیزور احتمال باز ترکیب حفره/ الکترون از یک طرف و احتمال کاهش میزان نفوذ نور فرابنفش به سایت های فعال از سوی دیگر منجر به کاهش سرعت و میزان تخریب می شوند .
شکل(۴-۱۳) اثر مقدار فوتوکاتالیزورZnO روی درصد تخریب تخریب رنگ رودامین B بعد از ۳۳۰ دقیقه تابش،
شرایط واکنش(غلظت آلاینده mg/L20، غلظت اکسنده mM3=K2S2O8 و ۹= PH)
۴-۳-۷ نتایج بررسی اثر غلظت رنگ
جهت بررسی اثر غلظت رنگ در فرایند تخریب فوتوکاتالیزوری آزمایشاتی مطابق روشی که در بخش (۳-۶-۷) ذکر شده است استفاده شد. نتایج آزمایشات نشان دادند که سرعت و راندمان فرایند تخریب، با افزایش غلظت رنگ کاهش می یابد. گمان می رود که در غلظتهای بالای رنگ، به دلیل اشغال مواضع فعال سطح کاتالیزور تولید رادیکال های  ، کاهش می یابد. عامل اصلی در فرایند تخریب فوتوشیمیایی تولید رادیکالهای هیدروکسیل و برخورد مؤثر آنها با مولکولهای رنگ است. با افزایش غلظت رنگ، پرتوهای نور فرابنفش که در محیط منتشر شده اند، توسط مولکولهای رنگ جذب می شوند و به سطح نیمه رسانا نمی رسد.
به این ترتیب هم سرعت تولید رادیکالهای هیدروکسیل و هم احتمال برخورد بین آنها و مولکولهای رنگ کاهش می یابد. کاهش در سرعت واکنش در چنین شرایط قابل انتظار است. نتایج بدست آمده در شکل (۴-۱۴) نشان داده شده است.

• nm) 354 (

nm)549 (
شکل (۴-۱۴) بررسی اثر غلظت آلاینده روی درصد تخریب رنگ رودامین B نسبت به زمان،
شرایط واکنش (مقدار فوتوکاتالیزور mg7=ZnO، غلظت اکسنده mM3=K2S2O8 و ۹=PH)
۴-۳-۸ نتایج بررسی اثر سرعت چرخش دور مگنت
بررسی اثر سرعت چرخش دو مگنت بر طبق روشی که در بخش (۳-۶-۸) ذکر گردید انجام شد. همانطور که در شکل (۴-۱۵) نشان داده شده است، هرچه سرعت چرخش مگنت بیشتر شود، تعداد و شدت برخورد بین آلاینده با سطوح فعال کاتالیزور بیشتر شده بدین ترتیب این عامل مؤثر در تسریع فرایند تخریب فوتوکاتالیزوری می باشد.
شکل (۴-۱۵) تأثیر سرعت چرخش مگنت روی درصد تخریب رنگ رودامین B بعد از ۳۳۰ دقیقه تابش،
شرایط واکنش (غلظت آلاینده mg/L20، مقدار فوتوکاتالیزور mg7=ZnO، ۹=PH، غلظت اکسنده mM3=( K2S2O8
۴-۳-۹ نتایج بررسی اثر یون های معدنی
جهت بررسی اثر نمکهای معدنی بر روی تخریب داروی بتامتازون سدیم فسفات، آزمایشاتی مطابق با روش (۳-۶-۹) انجام شد.
وجود یونهای معدنی موجود در پساب های صنعتی حاوی رنگ، امری عادی است. عموماً پسابها شامل مخلوطی از آلاینده ها، حلال ها و مواد آلی می باشند. این مواد می توانند در اشغال مواضع فعال سطح ZnO با هم رقابت نموده و با غیر فعال سازی سطح ZnO سرعت تخریب رنگ را کاهش دهند. ضمناً این مواد ممکن است به عنوان غربال های نوری عمل نمایند و مانع از جذب فوتون ها توسط کاتالیزور شوند.
نتایج آزمایش ها در شکل (۴-۱۶) نشان داده شده است، همان طور که در شکل دیده می شود تأثیر آنیون ها روی درصد تخریب رودامین Bدر حضور فوتوکاتالیزور به صورت زیر خواهد بود.
Cl^->SO₄^2->CO₃^2->NO₂^-
شکل (۴-۱۶) تأثیر حضور آنیون ها روی درصد تخریب رنگ رودامین B بعد از ۳۳۰ دقیقه تابش ،
شرایط واکنش (غلظت آلاینده mg/L20، مقدار فوتوکاتالیزور mg7=ZnO، غلظت اکسنده mM3=K2S2O8 و ۹= PH و چرخش دور مگنت: rpm80 و غلظت آنیون ها: M1/0).