تداخل کاربران
حضور کاربران در یک مکان باعث تداخل سیگنال­های انتقالی آنها می­ شود. برخی از معماری­ها که زمینه را برای انتقال با توان بالا فراهم می­ کنند، باعث افزایش تداخل سیگنال­های انتقالی کاربران می­ شود.

ما اصطلاح “ارتباطات درون BAN” را در اشاره به ارتباطات رادیویی حدود ۲ متر در اطراف بدن انسان تعریف می­کنیم ،که می ­تواند به دو زیر گروه: ۱- ارتباط بین سنسورهای بدنی با هم ۲- ارتباط بین سنسورهای بدنی وPS قابل­حمل تقسیم شود. یکی از ویژگی­های این نوع ارتباط ذات باطری و نرخ بیتی پایین حسگر­های بدنی موجود می­باشد که به عنوان یک چالش مطرح است. برای اجتناب از این نوع چالش­ها بین حسگرها و PS
طرح­هایی مانند MITHril و SMART معرفی شده است که از کابل به طور مستقیم برای اتصال حسگرها با یک PS استفاده می­ شود که در شکل(۳) نشان داده شده است.
شکل(۳) : معماری SMART برای ارتباط درونBAN ]12[.
روش بعدی روشی به نام CODE BLUE می­باشد که در آن حسگرهابدون استفاده از PS، به طور مستقیم به صورت بی­سیم با Aps در ارتباط هستند. که در شکل ۴ نشان داده شده است.
شکل(۴) : معماری CODE BLUE برای ارتباط درون BAN ]12[.
در مقایسه با دو روش قبل شکل (۵) یک نوع معماری با توپولوژی استار را نمایش می­د­هد که به موجب آن چند حسگر بدنی بی­سیم با یک PS به صورت بی­سیم ارتباط برقرار کرده ­اند و از طریق آن اطلاعات خود را به یک اکسس پوینت می­فرستند.
شکل(۵) : استفاده از توپولوژی ستاره برای ارتباط درون BAN ]12[.
شکل (۶) نسبت به دو سطح قبل پیشرفته­تر هستند و در آنها حسگرها به دلیل کاهش مقدار داده های خام و صرفه­جویی در انرژی به صورت سیمی یا بی­سیم به یک پردازنده مرکزی متصل هستند .پس از هجوم داده ­ها حجم داده­هایی که از پردازنده مرکزی به PS منتقل می­شوند کاهش می­یابد. با این حال این راه­حل­ها با چالش­های بیشتری روبرو هستند. یکی از این چالش­ها این است که پیچیدگی سیستم افزایش می­یابد.
شکل(۶) : استفاده از گره مرکزی برای شبکه درون BAN
در مقایسه با شبکه های حسگر بی_­­سیم که به منظور مشاهدات محیطی به کار می­روند، WBAN دارای محدودیت­های مضاعفی در برقراری ارتباطات و دریافت داده از بدن انسان می­باشد به عنوان مثال به دلیل محدودیت ­های بدن انسان تعداد کمی حسگر می ­تواند روی بدن پخش شود، با توجه به این محدودیت­ها و به دلیل مقیاس کوچک WBAN و فاصله کوتاه بین لینک­ها (ارتباط بین گره و سینک) توپولوژی ستاره به عنوان یک انتخاب طبیعی و پیش فرض برای WBAN محسوب می­ شود. از سوی دیگر به دلیل حرکت کاربر و ماهیت بدن انسان ، کانال­های ارتباطی بی­سیم روی بدن دائما تغییر می­ کند. در نتیجه نیاز به برقراری ارتباط بی­سیم مطمئن که انرژی را به طور موثر بگیرد احساس می­ شود. به همین دلیل معماری دیگری به عنوان چند پرشی مطرح می­ شود که در آن حسگرها ممکن است به عنوان گره رله ^[۲۸]استفاده شوند تا کارایی انتقال را افزایش دهند.
در آزمایشی به عنوان تحلیل کارایی معماری ستاره صورت گرفته است.نتایج به دست آمده در این مقاله تایید می­ کند که معماری چند پرشی در مقایسه با معماری ستاره کاراتر می­باشد و در کاربردهای پزشکی، معیارهای قابلیت اطمینان و مصرف انرژی به طور موثر را فراهم می­ کند. همچنین در معماری­های ستاره^[۲۹] و چند پرشی ^[۳۰]مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله دو نمونه از شبکه ­های چند پرشی مطرح شده است. شبکه­ ای با معماری چند پرشی به منظور بهینه کردن حداکثر نرخ تحویل دادن بسته(PDR) و شبکه­ ای با معماری چند پرشی به منظور بهینه کردن حداقل میانگین تعداد انتقال دوباره(ANR). نتایج به دست آمده از این مقاله در زیر آمده است.
معماری ستاره برای محیط پویا نا مناسب است. معماری چند پرشی چون از گره رله استفاده می­ کند می ­تواند خود را با تغییرات وفق دهد.
اگر یک شبکه به PDR بالایی نیاز داشته باشد و در محیط پویایی قرار داشته باشد آنگاه باید معماری چند پرشی با حداثر PDR به کار گرفته شود.
اگر طراح WBAN بخواهد شبکه­ ای طراحی کند که حداقل انرژی را مصرف کند و کمترین تاخیر را هم داشته باشد،معماری چند پرشی با حداقل ANR بهترین انتخاب است.
از نقطه نظر تداخل کاربران ، معماری ستاره نباید در محیط­های باز استفاده شود.چون در این محیط­ها تنها راه افزایش قابلیت اطمینان، افزایش توان است و این افزایش توان به شدت بر تداخل کاربران تاثیر میگذارد.
معماری ارتباط بین BAN
در این قسمت ارتباط بین BAN را به عنوان ارتباط بین PS و یک یا چند (Aps)^[31]تعریف می­کنیم.ما الگوهای ارتباط بین BAN را به دو دسته تقسیم می­کنیم:۱- معماری مبتنی بر زیر ساخت^[۳۲](شکل ۷) ۲- معماری مبتنی برad hoc^[33](شکل۸)
۱٫۲٫۲٫۴٫ معماری مبتنی بر زیر ساخت
اکثر برنامه ­های کاربردی BAN از معماری مبتنی بر زیر ساخت استفاده می­ کنند. در ارتباط بین BAN فرض بر این می­ شود که یک محیط زیست با فضای محدود وجود دارد. به عنوان مثال یک اتاق انتظار در بیمارستان،خانه و دفتر و … در مقایسه با شبکه ad hocشبکه مبتنی بر زیرساخت از مدیریت متمرکز و کنترل امنیت استفاده می­ کند. با توجه به این ساختار متمرکز AP به عنوان سرور پایگاه داده در برخی ازبرنامه­های کاربردی کار می­ کند. به عنوان مثال(SMART, CareNet).
شکل(۷) معماری مبتنی بر زیر ساخت ]۱۲[
معماری مبتنی بر AD HOC
در معماری مبتنی بر ad hoc ، چندین Aps برای کمک به انتقال اطلاعات حسگرهای بدنی به مراکز پزشکی مستقر هستند. بنابراین پوشش خدمات نسبت به معماری مبتنی بر ساختار بزرگتر می­باشد، کار کاربران را برای حرکت در اطراف یک ساختمان، زمین بازی و یا در یک نقطه از امداد اورژانس راحت­تر می­ کند. دو دسته از گره­ها در این معماری وجود دارد: گره­های نصب به عنوان مثال،حسگر/گره­های فعال در یا اطراف بدن و گره­های روتر اطراف یک BAN که هر دو مشابه سخت­افزار رادیو هستند برای آسان کردن مسیریابی چند پرشی معماری نصب شبیه به WSN سنتی می­باشد. و هر دو آنها اغلب از دروازه^[۳۴] به عنوان رابط با جهان خارج استفاده می­ کنند.
شکل(۸) معماری مبتنی بر AD HOC ]12[
ارتباط فراتر از BAN
لایه سوم که بالاترین لایه در این معماری است شامل تلفن هوشمند پزشکان و مراکز مشاهده­ از راه دور مستقر در بیمارستان یا اورژانس می­باشد. این مراکز داده ­های بدست آمده را ذخیره و دسته­بندی می­ کنند و از این داده ­ها جهت انجام عملیات خاصی استفاده می­ شود. در این لایه همچنین امکان به کارگیری GSM^[35] و GPS جهت پیدا کردن موقعیت بیمار در نظر گرفته شده است. این امکان برای بیماری­های ناگهانی مثل سکته های قلبی و مغزی بسیار مناسب است.
امنیت در شبکه ­های بدنی بی­سیم
از آنجایی که گره­های WBAN اطلاعات حساسی (علائم حیاتی بدن) را جمع­آوری می­ کنند و ممکن است که در محیط­های خصمانه قرار بگیرند، به کارگیری مکانیسم­های قوی امنیتی امری ضروری است. در کاربردهای پزشکی تهدیدهای امنیتی ممکن است شرایط خطرناکی را برای بیمار ایجاد کند و در گاهی اوقات باعث مرگ وی شود. فرض کنید بر روی یک سیگنالی که حاوی اطلاعات مبنی بر بالا بودن قند خون بیمار است، حمله­ای صورت پذیرد. عدم رسیدن این سیگنال به پزشک یا مراکز درمانی باعث بروز تشنج و در صورت عدم تزریق انسولین به موقع باعث مرگ وی می­ شود. امنیت یکی از مهمترین چالش­های شبکه ­های بی­سیم محسوب می­ شود]۱۳[. امنیت در شبکه ­های WBAN در سه مرحله ارائه شده است:
رمزنگاری^[۳۶]: اطلاعات حیاتی انسان نباید توسط افراد مختلف مورد استفاده قرار گرفته و خوانده شود. پس لزوم رمز نگاری­هایی منطبق بر شبکه­ WBAN امری ضروری است. استفاده از رمزنگاری متقارن کاراتر می­باشد. زیرا رمز نگاری کلید عمومی به دلیل محاسبات سنگینش و بالطبع مصرف انرژی زیاد برای گره­هایی که انرژی محدودی دارند مناسب نیست]۱۴[.
احراز هویت^[۳۷]: برخی از حسگرها با توجه به عامل­هایی که برای آنها در نظر گرفته شده است قادرند تا عملی را بر روی بدن انسان انجام دهند. دسترسی هر کس جهت اقدام بر روی بدن انسان بدون هیچ مرزی ، خطرات بسیاری را پدید می ­آورد. پس احراز هویت باید انجام شود.
تشخیص صحیح خطای انتقال: محافظت در برابر خطای انتقال باید حتما در نظر گرفته شود. فرض کنید خطایی در انتقال داده ­های اورژانسی صورت پذیرد آنگاه ممکن است جان انسانی به دلیل نرسیدن اطلاعات به پزشک یا مرکز مربوطه به خطر بیافتد.
نیازمندی­های امنیتی
نیازهای امنیتی برنامه ­های مراقبت پزشکی و بهداشتی با بهره گرفتن از شبکه ­های حسگر سطح بدن به شرح زیر است:
محرمانه بودن اطلاعات: اطلاعات سلامت بیمار باید محرمانه باشد و تنها در دسترس پزشکان مجاز و مراقبین قرار گیرد. بنابراین لازم است اطلاعات سلامت فرد به صورت محرمانه حفظ شود به طوری که نفوذگر نتواند این اطلاعات را استراق سمع کند. استراق سمع داده ­ها ممکن است به بیمار آسیب برساند زیرا دشمن می ­تواند اطلاعات مربوط به بیمار را برای اهداف غیر قانونی استفاده کرده و حریم خصوصی بیمار نقض شود. بنابراین محرمانگی داده ­ها یک نیاز بسیار ضروری در برنامه ­های مراقبت پزشکی با بهره گرفتن از WBAN می­باشد.
احراز هویت اطلاعات: سرویس تایید و ارائه مجوز برای برنامه ­های کاربردی پزشکی و غیر پزشکی ضروری است. در کاربردهای مراقبت پزشکیWBAN احراز هویت باید برای هر سنسور و ایستگاه پایه به منظور بررسی اینکه داده ­های ارسالی توسط یک سنسور مورد اعتماد است یا نه استفاده ­شود.
احراز هویت قوی کاربر: مهمترین مساله در مراقبت­های پزشکی بی­سیم آسیب­پذیری پیام­ها توسط کاربران غیر مجاز است. بنابرین تایید هویت قوی کاربران باید در نظر گرفته شود. به موجب آن هر کاربر باید صحت خود را قبل از دسترسی به هرگونه اطلاعات فیزیولوژیک بیمار اثبات کند.
جامعیت و یکپارچگی داده ­ها: جامعیت داده ­ها تضمین می­ کند که داده ­ها در هنگام انتقال توسط دشمن دستکاری نشده و تغییر پیدا نکرده ­اند. با توجه به ماهیت پخش شبکه ­های حسگر بی­سیم اطلاعات بیمار می ­تواند توسط دشمن تغییر یافته و برای رویدادهای حیاتی زندگی بیمار خطرناک باشد. به منظور بررسی یکپارچگی داده ­ها باید توانایی شناسایی هر گونه دستکاری داده ­ها وجود داشته باشد. بنابراین مکانیزم­ های بررسی یکپارچگی داده ­ها باید اطمینان حاصل کنند که داده ­های دریافتی توسط دشمن تغییر نیافته­اند.
دسترسی پذیری داده ­ها: در دسترس بودن تضمین می­ کند که خدمات و اطلاعات در زمانی که به آنها نیاز است در دسترس هستند. بنابراین در دسترس پذیری گره­های حسگر پزشکی اطمینان می­دهد که داده ­های سلامت به طور مداوم برای مراقبت­های پزشکی در دسترس هستند. اگر یک گره حسگر توسط دشمن اسیر شده باشد دسترس پذیری داده ­ها از بین رفته است. بنابراین لازم است در کاربردهای مراقبت پزشکی دسترسی پذیری همیشه حفظ شود.
تازگی داده ­ها: در برنامه ­های مراقبت پزشکی حفظ محرمانگی و جامعیت داده ­ها به تنهایی کافی نیست بلکه تازگی داده ­ها نیز باید در نظر گرفته شود. تازگی داده ­ها نشان دهنده این است که اطلاعات فیزیولوژیک ارسالی جدید هستند و تضمین می­ کند هیچ دشمنی نمی­تواند پیام­های قدیم را دوباره پخش کند.
مکان یابی امن: در برنامه ­های مراقبت پزشکی تشخیص مکان بیمار بسیار مهم است. در کاربردهای بلادرنگ فقدان ردیابی هوشمند بیمار به یک مهاجم اجازه می­دهد تا مکان نادرست بیمار را با بهره گرفتن از سیگنال­های کاذب ارسال کند
توزیع کلید^[۳۸]: اگر لازم است دو طرف تبادل اطلاعات یک کلید نشست را به اشتراک بگذارند این کلید باید از افراد غیر مجاز حفاظت شود. یک کلید نشست امن به ارتباطات و تدابیر حفاظتی داده ­ها در برابر حملات مختلف امنیتی کمک می­ کند. بنابراین به منظور حفظ حریم خصوصی بیمار طرح توزیع کارآمد کلید یک نیاز اساسی در کاربردهای مراقبت پزشکی است]۱۵ [.
محرمانگی رو به جلو و عقب: هنگامی که حسگرهای جدید مستقر شده ­اند و حسگرهای قدیمی از کار افتاده­اند، ما پیشنهاد می­کنیم که محرمانه بودن بعد و قبل بهتر است در نظر گرفته شود. محرمانه بودن رو به جلو: یک حسگر نباید قادر به خواندن هر پیامی بعد از ترک شبکه باشد. محرمانه بودن رو به عقب: یک حسگر ملحق شده نباید قادر به خواندن هر پیام منتشر شده قبل باشد]۱۶ [.
تهدیدات امنیتی
در این بخش به تهدیدات امنیتی که ممکن است برای مراقبت­های پزشکی مضر باشد می­پردازیم:
حملات بر روی WBAN به سه دسته اصلی تقسیم می­شوند: (الف) حملات بر روی محرمانه بودن و احراز هویت، متخاصم از طریق استراق سمع و جعل و ارسال دوباره بسته این نوع حملات را انجام می­دهد، (ب) حملات بر روی یکپارچگی سرویس، شبکه مجبور به دریافت اطلاعات غلطی می­ شود. (پ) حملات جلوگیری از سرویس، قابلیت دسترسی به شبکه را مختل می­ کند.

رشیدی و انالویی(۱۳۸۵)، در پژوهشی با عنوان"استفاده از الگوریتم K-means تعدیل یافته برای خوشه­بندی شرکت­های فعال در بازار سهام” از این روش برای خوشه­بندی شرکت­های فهرست شده در شاخص داوجنز(DJ) استفاده کردند. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که ۸۳ درصد از شرکت­های مذکور در یک خوشه قرار می­گیرند، لیکن سایر شرکت­های، غیر مرتبط به هم در خوشه­ای دیگر قرار گرفتند.

عظیمی بید­گلی(۱۳۸۵)، در پژوهش خود با عنوان"تعیین معیارهای ارزیابی متوازن و رتبه ­بندی آن­ها با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” چهار شاخص حاشیه سود ناخالص، نرخ بازگشت سرمایه ­گذاری، رشد سالانه سود، رشد سالانه فروش و فروش را از دیدگاه منظر مالی بررسی کردند.
انواری رستمی و ختن­لو(۱۳۸۵)، در پژوهشی با عنوان"بررسی مقایسه­ ای رتبه ­بندی شرکت­های برتر براساس نسبت­های سودآوری و شاخص­ های بورس اوراق بهادار تهران” به تفکیک شرکت­های برتر از غیر برتر پرداختند. در این تحقیق بررسی مقایس­های میان دو روش معمول رتبه ­بندی شرکت­ها براساس شاخص­ های برتری بورس اوراق بهادار تهران و نسبت­های سودآوری حسابداری(شامل نسبت سود ناخالص، نسبت سود عملیاتی، نسبت سود خالص، نسبت بازده جمع دارایی­ ها و نسبت بازده حقوق صاحبان سهام که به نظر در شاخص­ های بورس نادیده گرفته شده ­اند) به عمل آمده است. این تحقیق بر­اساس داده ­های پنجاه شرکت برتر طی سه سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳ به اجرا در­آمده و همبستگی میان نتایج این دو نوع رتبه ­بندی را مورد بررسی ، مقایسه­ ای قرار می­دهد. نتایج آزمون تجربی نشان­گر آن است که هم­بستگی ضعیفی میان این دو گروه رتبه ­بندی به عمل آمده وجود دارد. این بدان معنی است که شرکت­های برتر منتخب بورس لزوماً دارای رتبه ­های بالاتر ازحیث نسبت­های سودآوری نمی­باشند. بنابراین آنچه را که نسبت­های حسابداری برتر تلقی می­ کنند از حیث بورس برتر محسوب نمی­شوند. به عبارتی دیگر، نسبت­های سودآوری شرکت­های بورس برای پیش ­بینی و تعیین شرکت­های برتر از نظر بورس مناسب نمی­باشند.
عالم تبریز و همکاران(۱۳۸۷)، در پژوهشی با عنوان"ارائه روشی در ارزیابی عملکرد ادارات مالیاتی با بکار­گیری تحلیل مولفه­های اصلی و تحلیل خوشه­ای” به ارائه روشی جهت ارزیابی عملکرد و رتبه­دهی ادارت امور مالیاتی بر حسب ۴ شاخص استخراجی پرداختند; و این شاخص­ های مستقل، با بهره گرفتن از روش Claster Analyses خوشه­بندی گردید. سپس با بهره گرفتن از روش AHP با توجه به الویت­های مورد نظر بر حسب منابع مالیاتی الویت­دهی شده و مجدداً رتبه ­بندی شدند.
دانش­شکیب و فضلی(۱۳۸۸) در پژوهش خود با عنوان"رتبه ­بندی شرکت­های سیمان بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از رویکرد ترکیبی AHP-TOPSIS” شاخص­ های مالی پژوهش خود را پنج نسبت اصلی؛ نقدینگی، اهرم مالی، فعالیت، سودآوری و رشد قرار دارند. هریک از این نسبت­های اصلی نیز تعدادی نسبت فرعی را شامل می­ شود.
آقای نبی باقری(۱۳۸۸)، پژوهشی با عنوان"تعیین و شناسایی معیار­های بخش­بندی بازار محصولات شوینده و پاک شونده(شامپو گلرنگ)” انجام داده که در این تحقیق بازار بر­اساس نیاز مصرف­ کنندگان شهر تهران بخش­بندی شده است ۶ متغیر به عنوان متغیر ورودی وارد الگوریتم تحلیل خوشه­ای K میانگین شد و پس از اجرای تحلیل خوشه­ای بازار به شش بخش تقسیم شد. نتایج حاصل از آزمون­های آماری بیانگر وجود رابطه معنی­دار بین عوامل جنسیت، درآمد، تحصیلات، سن، شغل و وضعیت تاهل مصرف­ کنندگان با منافع مورد نظر مصرف­ کنندگان شامپو که در قالب بخش­های بازار ارائه شده است­می باشد.
آقای محمد صفری کهره(۱۳۸۸)، پژوهشی با عنوان"تجزیه و تحلیل ارزش دراز­مدت مشتری(CLV)^[40] به منظور بخش­بندی و مدیریت سودآوری مشتریان” در بانک ملی انجام داده­اند. در این تحقیق چارچوبی جهت اندازه ­گیری و محاسبه ارزش دراز­مدت مشتریان در حوزه بانکداری معرفی کرده ­اند. برای این منظور حساب­های قرض­الحسنه پس­انداز برای مدت ۴ سال از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ انتخاب و مبنای تحلیل و اجرای چارچوب مورد­نظر قرار گرفته­اند. پس از محاسبه CLV مشتریان به بخش­بندی مشتریان بر اساسCLV پرداخته و در نهایت به مدیریت سودآوری مشتریان براساس بخش­بندی انجام گرفته پرداخته است.
نیما یحیی­پور جلالی(۱۳۸۸)، پژوهشی با عنوان"بخش­بندی بازدید کنندگان مراکز تجاری شهر تهران بر مبنای نوع فعالیت با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل خوشه­ای و تحلیل عاملی” انجام داده است. در این پژوهش فعالیت­هایی که بازدید­کنندگان مراکز تجاری انجام می­ دهند براساس اطلاعات پرسشنامه­هایی که توسط بازدید­کنندگان پاسخ داده شده به صورت چهار عامل فعالیت­های تفریحی و سرگرمی، خرید با برنامه­ی قبلی، کسب اطلاعات خرید و خرید بدون برنامه­ی قبلی در نظر گرفته شده است و از تحلیل خوشه­ای Kمیانگین استفاده شده و در نهایت بازدید­کنندگان به چهار خوشه خریداران سنتی، مشتاقان مراکز تجاری، مشتریان گذری و مشتریان تفریحی تقسیم شده ­اند و خصوصیات هر بخش بررسی شده است.
احمدپور و همکاران(۱۳۸۸)، در مقاله خود با عنوان"استفاده از مدل­های تصمیم ­گیری چند شاخصه­ای در انتخاب سهام شرکت­های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” از دوازده معیار موثر استفاده نمود که این معیار­ها عبارتند از: نسبت قیمت به درآمد، درآمد هر سهم، سود تقسیمی هر سهم، مسبت ارزش بازار به ارزش دفتری هر سهم، نسبت قیمت به فروش، نسبت بدهی به سرمایه، نرخ بازده دارایی، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام، مقدار سرمایه ­گذاری بازار، حجم معادلات، روند سود تقسیمی، افشاء و شفافیت اطلاعات شرکت.
میرغفوری و همکاران(۱۳۸۸)، در مقاله خود با عنوان"کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی در اولویت­ بندی عوامل موثربر انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران از دیدگاه سهامداران” معیارهای موثر بر انتخاب سهام را شناسایی نموه و سپس با بهره گرفتن از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی به اولویت­ بندی معیار­های شناسایی شده پرداخت.
پهلوان و همکاران(۱۳۸۹)، در مقاله خود با عنوان"اولویت­ بندی عوامل موثر بر انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده ازفرآیند تحلیل شبکه­ ای فازی” معیارهای شناسایی شده پژوهش خود را در چهار خوشه اصلی که شامل خوشه سودآوری، خوشه رشد، خوشه بازار و خوشه ریسک دسته­بندی کردند. در این پژوهش معیارهای خوشه سودآوری شامل(بازده دارایی­ ها، حاشیه سود خالص، سود هر سهم)، معیارهای خوشه رشد شامل(نرخ رشد درآمدها، نرخ رشد سود خالص، نرخ رشد سود هر سهم)، معیارهای خوشه ریسک شامل(ریسک تجاری، ریسک مالی، ریسک سیستماتیک)بتا() و معیار­های خوشه بازار شامل( نسبت ارزش بازار به دفتری، نسبت قیمت به درآمد) شناسایی شدند.
امیری و همکاران(۱۳۸۹)، در مقاله خود با نام"انتخاب سبد سهام بهینه با بهره گرفتن از تصمیم ­گیری چندمعیاره"از ۴ دسته معیار که عبارتند از: خوشه سودآوری که شامل)معیارهای بازده دارایی­ ها (ROA)^[41]، بازده حقوق صاحبان سهام(ROE)^[42]، حاشیه سود خالص، حاشیه سود عملیاتی، سود هر سهم(EPS)، خوشه رشد که شامل)نرخ رشد درآمدها، نرخ رشد سود خالص، نرخ رشد سود هر سهم، نرخ رشد پایدار(، خوشه ریسک که شامل(ریسک تجاری، ریسک مالی، ریسک سیستماتیک(بتا)) و خوشه بازار که شامل(نسبت ارزش بازار به دفتری(P/BV)، نسبت قیمت به درآمد­ها(P/E)، نسبت سود تقسیمی(DPS/EPS)^[43] ، آن­ها با بهره گرفتن از روش فرایند تحلیل شبکه­ ای وزن معیار­ها را محاسبه نموده و با بهره گرفتن از روش تاپسیس به رتبه ­بندی شرکت­ها پرداخته و با بهره گرفتن از روش الگوریتم ممتیک سبد سهام بهینه را بدست آوردند.
رضا صالح­زاده و همکاران(۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان” ترکیب روش­های خوشه­بندی، AHP و کانو برای توصیف خدمات بانک سامان در شهرستان قم” به بخش­بندی مشتریان می­پردازند. در این پژوهش بعد از جمع­آوری داده ­ها، خوشه­بندی روی آن­ها انجام شد; سپس با بهره گرفتن از AHP خوشه ­ها الویت­بندی شده و در نهایت با بهره گرفتن از الگوی کانو، نیاز­های هر خوشه تعیین شد و خدمات متناسب با هر خوشه پیشنهاد شد. بعد از خوشه­بندی تعداد خوشه ­ها چهار عدد تعیین شده و الویت خوشه ­ها به ترتیب خوشه دوم، سوم، اول و خوشه چهارم به دست آمد. سپس با توجه به تحلیل­های انجام شده، نیازهای افراد خوشه اول بیش تر یک بعدی، جذاب و بی تفاوت; خوشه دوم و سوم، بیش­تر الزامی و خوشه چهارم بیش­تر یک بعدی به دست آمده­اند. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که تلفیق سه روش مورد بحث، فنی توانمند ایجاد می­ کند که به وسیله آن یک سازمان می ­تواند با بخش­بندی بازار، شناسایی مشتریان با ارزش و کسب رضایت آن­ها، مزیت رقابتی به دست آورد.
عباسی و مشعشعی(۱۳۸۸)، در پژوهشی با عنوان"ارائه­ مدلی نوین در رتبه ­بندی و ارزیابی مالی شرکت­ها” با ترکیب روش AHP با نظریه فازی شرایط عدم اطمینان را به گونه ­ای منطقی و کاربردی مدلسازی کردند; و با بهره گرفتن از پرسشنامه توزیع شده بین گروه ­های مختلف تأثیر­گذار در تصمیمات سرمایه ­گذاران اوزان شاخص ­ها را محاسبه و درنهایت با بهره گرفتن از روش TOPSIS شرکت­های عضو صنعت فلزات اساسی بورس اوراق بهادار تهران را رتبه ­بندی نمودند.
وفایی و بابایی(۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان"طراحی مدل تصمیم ­گیری چند شاخصه فازی گروهی جهت رتبه ­بندی سهام در بورس اوراق بهادار تهران” به طراحی مدل پرداختند. آن­ها در تحقیق خود جهت انتخاب شاخص ­ها، از خبرگان در حوزه بورس و مدیریت مالی نظرخواهی به عمل آوردند. نتایج این مرحله از تحقیق آن­ها به انتخاب ۴ شاخص بازدهی، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام، نسبت جاری و نسبت اهرم مالی(حقوق صاحبان سهام به کل دارایی­ ها) منجر گردید. در تحقیق آن­ها تمامی شاخص ­ها جنبه مثبت دارند، یعنی هر چه مقدار عددی آن­ها بیشتر باشد، از نظر تصمیم­گیرنده، مطلوب­تر است.
محبوبه خواجوند و محمد جعفر تارخ(۱۳۹۰)، در مقاله­ای که با عنوان"تحلیل بخش­بندی مشتریان بر­اساس مولفه­های ارزش مشتری” در یک بانک خصوصی انجام دادند به تحلیل بخش­بندی مشتریان براساس مولفه­های ارزش مشتری(CLV) در یکی از بانک­های خصوصی ایران پرداخته­اند. براساس داده ­های معاملاتی، دموگرافیک و داده ­های رفتاری مشتریان آن­ها را به ۴ گروه مشتریان طلایی، مشتریان با ارزش، مشتریان با ارزش کم و مشتریان بی وفا بخش­بندی کرده ­اند.
غلامیان و نیک­مرام(۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان"ارائه الگویی تطبیق یافته برای بخش­بندی مشتریان بانک­ها براساس ارزش دوره عمر آنان” به ارائه الگویی تطبیق یافته برای بخش­بندی مشتریان در صنعت بانکداری خرد پرداختند; و بعد از ارائه مدل بر روی اطلاعات حساب جاری مشتریان بخش­بندی لازم را انجام دادند.
فرید و پور­حمیدی(۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان"بخش­بندی سهام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از تحلیل خوشه­ای فازی” به بخش­بندی سهام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی سال­های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ پرداختند. نتایج بررسی آنان نشان داد که بخش اعظم این شرکت­ها در سبد سهام ترکیبی قرار می­گیرند، لیکن گرایش آن­ها به سبد سهام رشدی است.
خلاصه فصل دوم:
این فصل با توجه به موضوع مورد پژوهش، شامل هشت بخش است. در ابتدای فصل به تعریف سهام و انواع آن پرداخته شد. سپس در بخش دوم به تعریف بازار بورس، انواع بورس، تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران پرداختیم. بخش سوم این فصل به سهام رشدی و ارزشی تعلق دارد که شامل مفاهیمی چون تعریف سهام رشدی و ارزشی، تفاوت سهام رشدی و ارزشی می باشد. در بخش سوم تعریف شاخص و انواع شاخص­ های مالی آمده است. در بخش چهارم فرایند تحلیل سلسله مراتبی، ویژگی­های آن، روش فرایند سلسله مراتبی و فرایند سلسله مراتبی گروهی توضیح داده شده است. بخش بعدی این فصل به تعاریف مفهوم خوشه­بندی می ­پردازد; مفاهیمی همچون تجزیه و تحلیل خوشه­ای، هدف تجزیه و تحلیل خوشه­ای، انواع و کاربردهای خوشه­بندی در این بخش آمده است و نهایتاً در بخش آخر پیشینه تحقیق از دو جنبه مورد بررسی قرار می­گیرد. بخش اول آن به مطالعات انجام شده در زمینه سهام رشدی و ارزشی و شاخص­ های مالی می ­پردازد; و بخش دوم آن به بررسی مطالعات انجام شده در زمینه فرایند تحلیل سلسله مراتبی و خوشه­بندی می ­پردازد که در دو قسمت پژوهش­های خارجی انجام شده و پژوهش­های داخلی انجام شده به آن پرداختیم.
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه:
انتخاب روش پژوهش یکی از اساسی­ترین بخش­های این فرایند به شمار می­رود، چه بسا پژوهش­هایی که به علت عدم استفاده از روش­های مناسب عملاً موجب هزینه­ های اضافی شده و یا به نتایج مطلوبی نرسیده­اند. لذا برای اینکه بتوان نتایج درستی بدست آورد، لازم است از یک روش پژوهش علمی مناسب و متناسب با موضوع استفاده شود تا با هزینه کمتر و سرعت و دقت بیشتر نتیجه مطلوب حاصل آید. انتخاب روش بستگی به هدف­ها و ماهیت موضوع و امکانات اجرایی آن دارد.
در این فصل به منظور آشنایی با چگونگی روش پژوهشی که در رسیدن به اهداف مورد استفاده قرار گرفته است، مباحث نوع پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه گیری، روش گردآوری اطلاعات، ابزار گردآوری اطلاعات، متغیرها، روایی و پایایی پرسشنامه و روش­های تجزیه و تحلیل داده ­ها مورد بررسی قرار می­گیرد.
۳-۱- نوع پژوهش
با توجه به اهداف پژوهش حاضر و با در نظر گرفتن اینکه از روش­های مطالعه­ کتابخانه­ای و بررسی متون و نیز از پرسش­نامه به عنوان وزن معیارها استفاده شده است، پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش توصیفی - پیمایشی است.
۳-۲- جامعه آماری پژوهش
جامعه آماری این پژوهش، شرکت­های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران مربوط به سال­های ۱۳۹۰،۱۳۸۹و ۱۳۹۱ می­باشد که در مجموع ۴۲۷ شرکت می­باشند. همچنین کلیه کارشناسان و خبرگان بورس، عضو جامعه آماری می­باشند.
۳-۳- شیوه نمونه گیری و حجم نمونه
نمونه گیری به روش در دسترس که نمونه گیری غیر تصادفی می­باشد، صورت گرفته است. به این ترتیب با مراجعه به مراجع کتابخانه­ای از جمله کتابخانه سازمان بورس، شرکت­هایی که در سال­های مذکور اطلاعات مربوط به شاخص­ های مالی آن ها موجود بوده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده ­اند; در نتیجه، فرایند یاد شده، تعداد ۳۵۳ شرکت به عنوان شرکت­های عضو نمونه برگزیده شده ­اند.
برای رتبه ­بندی و وزن­دهی به شاخص­ های پژوهش، پرسشنامه­ای به منظور تحلیل سلسله مراتبی این شاخص ­ها به کمک استاد راهنمای مربوطه طراحی گردید که بین شش نفر از خبرگان در زمینه بورس اوراق بهادار توزیع و جمع­آوری گردید.
۳-۴- روش گردآوری اطلاعات
روش­های گردآوری اطلاعات را به طور کلی می­توان به دو طبقه روش­های کتابخانه­ای و روش­های میدانی تقسیم نمود (حافظ نیا،۱۳۸۳). در این پژوهش برای جمع­آوری اطلاعات مربوط به پاسخ گویی به سؤالات با ساختار سلسله مراتبی به طور عمده از روش میدانی استفاده شده است و برای جمع­آوری اطلاعات مربوط به شاخص­ های موردنظر پژوهش از روش­های کتابخانه­ای(مطالعه کتاب­ها، مقالات، مجلات، طرح­های پژوهشی و بانک­های اطلاعاتی سازمان بورس اوراق بهادار و اینترنتی) استفاده شده است.
۳-۵- متغیرهای پژوهش
شاخص­ های انتخابی برای خوشه­بندی سهام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق مطالعه کتب و مقالات بین المللی و بررسی شاخص­ های مشابه گردآوری شد و پس از گفتگو با ۸ نفر از خبرگان در این زمینه(مدیران و کارشناسان سازمان بورس، اساتید رشته­ های اقتصاد و حسابداری)، ۱۰ شاخص نهایی برای خوشه­بندی انتخاب گردید. با توجه به مبانی نظری پژوهش و اجماع گروهی خبرگان، متغیرهای تحقیق برای شناسایی سهام رشدی و ارزشی به صورت زیر شناسایی شده اند:

1. 1. نسبت قیمت به درآمد هر سهم

1. 1. نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

1. 1. سود هر سهم

1. 1. سود تقسیمی

1. 1. مومنتوم

1. 1. نرخ رشد پنج ساله درآمد هر سهم

1. 1. میزان تغییر پنج ساله نسبت قیمت به درآمد هر سهم

1. بازده حقوق صاحبان سهام

فهرست جداول
جدول۱-۱، شاخص‌های مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبه‌بندی…………………………………………………۹
جدول۲-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به آماره های کلیدی غیر‌مالی)……………………………………۱۱
جدول۳-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به پیشینه اطلاعاتی)…………………………………………………..۱۲
جدول۴-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به اطلاعات بخش ها)………………………………………………….۱۲
جدول۵-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط بحث و تحلیل مدیریت)……………………………………………..۱۳
جدول۶-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به اطلاعات پیش‌بینی)………………………………………………..۱۳
جدول۷-۱، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به خلاصه ای از نتایج تاریخی مهم)…………………………..۱۴
جدول۱-۲، همسنجی شاخص‌های برتری شرکت‌ها در بورس های جهان………………………………………………………….۳۴
جدول ۲-۲، شاخص‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها توسط سازمان مدیریت صنعتی…………………………………………………..۳۸
جدول۳-۲، متغیرها و نحوه اندازه‌گیری آنها در تحقیق سجادی و همکاران(۱۳۸۸)………………………………………….۸۴
جدول۱-۳، شاخص‌های مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبه‌بندی…………………………………………….۱۰۶
جدول۲-۳، عناصر شش گانه مربوط به افشای اختیاری…………………………………………………………………………………..۱۰۸
جدول۱-۴، KMO و آزمون بارتلت…………………………………………………………………………………………………………………..۱۱۹
جدول۲-۴، تحلیل واریانس شاخص‌های مالی…………………………………………………………………………………………………..۱۲۰
جدول۳-۴،ماتریس ضرایب شاخص‌های مالی در عامل های به دست آمده……………………………………………………..۱۲۰
جدول۴-۴، آمار توصیفی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………….۱۲۲
جدول۵-۴، همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………۱۲۳
جدول۶-۴، نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته پژوهش……………………………………………………………………۱۲۴
جدول۷-۴، نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته پژوهش بعد از فرایند نرمال سازی………………………..۱۲۴
جدول۸-۴، اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه اول…………………………………………………….۱۲۵

جدول۹-۴، مدل تصادفی برای آزمون اول…………………………………………………………………………………………………………۱۲۶
جدول۱۰-۴، آزمون ناهمسانی واریانس……………………………………………………………………………………………………………..۱۲۷
جدول۱۱-۴ نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده……………………………………………………………………………………………….۱۲۸
جدول۱۲-۴ اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه دوم…………………………………………………..۱۲۹
جدول۱۳-۴ مدل Pooled برای فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………..۱۲۹
جدول۱۴-۴ آزمون ناهمسانی واریانس………………………………………………………………………………………………………………۱۳۰
جدول۱۵-۴ نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده……………………………………………………………………………………………….۱۳۱
فهرست نمودارها
نمودار ۱-۴،نمودار نزولی مقادیر ویژه………………………………………………………………………………………………………………..۱۱۹
۱-۱- مقدمه
سنجش و مقایسه عملکرد شرکت‌ها از جمله اطلاعات حائز اهمیتی است که سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌ کنندگان را در امر تصمیم‌گیری اقتصادی یاری می‌رساند. در واقع رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر معیارهای مالی و غیر‌مالی اطلاعات شفاف و قابل‌فهمی را به استفاده‌ کنندگان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی ارائه می‌کند. به‌علاوه تحقیقات نشان داده جایگاه و رتبه شرکت بر عملکرد و هم چنین کیفیت و میزان اطلاعاتی که در اختیار قرار می‌دهد، اثر دارد. از سوی دیگر، شفافیت و افشای داوطلبانه در گزارش‌های مالی اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کند و زمینه را برای ایجاد بازار کارا مهیا می‌سازد.
مطالعات در زمینه تاثیر شهرت شرکت بر رفتار شرکت بسیار ناچیز است. هم‌چنین، با‌توجه به اینکه تاکنون در ایران موسسه‌ای وجود ندارد که شرکت‌ها را بر‌اساس معیارهای شهرت رتبه‌بندی کند، بنابراین، مطالعات صورت گرفته در این زمینه تنها به رتبه‌بندی شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و بعضا غیر‌مالی‌کمّی بسنده می‌شود. سابقه تحقیقات در مورد افشای اختیاری در سال‌های اخیر گسترش یافته است، اما پژوهشی که هم‌زمان این دو عامل را بررسی کند، صورت نگرفته است. در این فصل، ابتدا مسأله اصلی پژوهش، اهمیت و ضرورت آن مورد بحث قرار می گیرد و سپس توضیحاتی راجع به اهداف و فرضیات پژوهش و کاربرد نتایج آن ارائه شده و در نهایت، با ارائه شرح مختصری از چگونگی اندازه‌گیری متغیرهای مدل به کار گرفته شده در این پژوهش، فصل به پایان خواهد رسید.
۲-۱- بیان مسئله
تصمیمات اقتصادی بر‌اساس اطلاعات مالی و غیر‌مالی قابل‌اتکا اتخاذ می‌شود. هرچند صورت‌های مالی اطلاعات بسیار مهمی در‌رابطه با وضعیت مالی و عملکرد مالی شرکت در اختیار قرار می‌دهد، با این همه، استفاده‌ کنندگان افزون بر آن به یک سری اطلاعات مقایسه‌ای نیز نیاز دارند. این اطلاعات نه‌تنها در‌رابطه با معیارهای مشخص (مالی و غیر‌مالی) روند گذشته شرکت‌ها را هم با خود و هم با دیگر شرکت‌ها مقایسه می‌کند، بلکه جایگاه و رتبه آن‌ها را نیز مورد سنجش قرار می‌دهد. در واقع رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر معیارهای مالی و غیر‌مالی اطلاعات شفاف و قابل‌فهمی را به استفاده‌ کنندگان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی ارائه می‌کند.
استفاده‌ کنندگان برون‌سازمانی از جمله سرمایه‌گذاران و اعتبار‌دهندگان، به منظور تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری و اعتباردهی از این اطلاعات استفاده می‌کنند. هم‌چنین، مدیران هم به عنوان استفاده‌ کنندگان درون‌سازمانی با سنجش عملکرد خود در مورد استفاده بهینه از منابع شرکت تصمیم‌گیری می‌نمایند.
تا به حال رتبه‌بندی شرکت‌هابر‌اساس شاخص‌های مالی وغیر‌مالی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. در رتبه‌بندی بر‌اساس شاخص‌های مالی، به بررسی آن دسته از نسبت‌های مالی می‌پردازد که بیشتر مورد توجه تحلیل‌گران مالی قرار می‌گیرد . رتبه‌بندی شرکت بر‌اساس شاخص‌های غیر‌مالی نیز با‌توجه به داده‌های مورد استفاده و نحوه انجام آن به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد. در یک روش که با بهره گرفتن از داده‌های کمّی، مانند حجم معاملات، تعداد دفعات معامله و تعداد خریداران، بر‌پایه ترکیبی از قدرت نقدشوندگی سهام و میزان اثرگذاری شرکت‌ها بر بازار رتبه‌بندی صورت می‌گیرد. در روش دیگر با بهره گرفتن از داده‌های کیفی از جمله کیفیت مدیریت، کیفیت محصولات، خلاقیت و نو‌آوری، مسئولیت پذیری اجتماعی و محیط زیست ، شهرت و اعتبار شرکت را از این منظر مورد سنجش قرار می‌دهد. در واقع، شهرت یک دارایی نامشهود است که در طول زمان کسب می‌شود. انتظار می رود همان‌گونه که این شهرت و اعتبار که در پی یکسری اقدامات و عملیات و مدیریت صحیح به دست آمده، بر تصمیم‌گیری واقدامات بعدی عملیاتی و مالی شرکت ، گزارشگری و افشاء تاثیر داشته باشد.
ادبیات نظری در‌رابطه با این موضوع بیان می‌دارند که شهرت از عدم‌تقارن‌اطلاعاتی ناشی می‌شود. در این رابطه میلیگرام و رابرت^[۲](۱۹۸۲) بر این باورند که اطلاعات نا‌متقارن در‌رابطه با درستی عمل نقش‌آفرین، باوری درباره عمل او به وجود می آوردکه همان شهرت است. هم‌چنین، آنان اظهار می‌کنند که: ” زمانیکه اشخاص راجع به اختیارات یا انگیزه‌های دیگران نامطمئن هستند، انتظار می رود مقوله شهرت مطرح شود.
افشای اختیاری شرکت نقش مهمی در کاهش عدم تقارن‌اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران برون‌سازمانی ایفا می‌کند. منافع حاصل از افشای اختیاری اطلاعات هم برای تامین‌شونده و هم برای تامین‌کننده سرمایه، انگیزه افشای داوطلبانه اطلاعات را در مدیران تقویت می‌کند. در واقع باعث کاهش عدم اطمینان سرمایه‌گذار و اعتباردهندگان در‌خصوص بازده شرکت می‌شود و به دنبال آن منابع مالی شرکت تامین می‌گردد.
دلایل متعددی در‌خصوص اینکه شرکت‌هایی با شهرت بیشتر، افشای اختیاری کیفی بیشتری را منتشر می‌کنند، عنوان می‌شود. اولاُ، شرکت‌های مشهورتر نسبت به دیگر شرکت‌ها به منظور نشان دادن کیفیت برترشان و به دست آوردن ارزیابی‌های مثبت از طرف فعالان بازار و هم‌چنین نگهداشت آن انگیزه‌های بیشتری به افشای اختیاری دارند. ثانیاُ، در مقایسه با شرکت‌های دیگر، شرکت‌های مشهورتر، توجه و بررسی عمومی بیشتری را به سمت خود جلب می‌کنند و این فشار مضاعفی برای انجام رویه‌هایی که ذینفعان را منتفع می سازد از جمله افشای اختیاری با کیفیت و تداوم بیشتر اطلاعات، ایجاد می‌کند. ثالثاُ، شرکت‌هایی با شهرت بیشتر نسبت به شرکت‌های دیگر، بیشتر در معرض از دست دادن این مزیت هستند، چون شهرت بنای پیچیده ای است که در طی زمان کسب می‌شود و زمانیکه فرو بریزد، بنا نهادن دوباره آن در برخی از موارد، غیرممکن است. هزینه بالاتر از دست رفتن شهرت شرکت‌های مشهورتر نسبت به هزینه اضافی افشای با کیفیت، انگیزه اضافی به افشا را برای این شرکت‌ها ایجاد می سازد(کاو و همکاران^[۳]،a2013).
براساس مطالعات اکتشافی و مبانی نظری ذکرشده، در‌حقیقت، تحقیق حاضر به دنبال یافتن پاسخی علمی و درخور به این پرسش است که: ” آیا بین رتبه‌بندی شرکت‌ها براساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی‌که نماینده‌ای از شهرت شرکت است با میزان افشای اختیاری آن رابطه معناداری وجود دارد؟”
۳-۱- اهمیت و ضرورت موضوع:
شفاف سازی فضای کسب و کار و جایگاه اقتصادی شرکت‌ها، مدیران، سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایرین را در شناخت دقیق تر ساختار مالی و اقتصادی صنایع و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ کشور و هم‌چنین تصمیم‌گیری در زمینه‌های مختلف اقتصادی یاری می‌رساند.
این تحقیق می‌تواند به گسترش ادبیات حسابداری در‌خصوص رتبه‌بندی شرکت کمک کند. هم‌چنین، یافته‌های این تحقیق می‌تواند در امر تصمیم‌گیری مالی‌ برای فعالان بازار سرمایه مفید واقع شود. به نظر می‌رسد تحقیق حاضر می‌تواند مدیران را در تصمیم‌گیری در ‌رابطه با افشای اختیاری اطلاعات و کسب جایگاه برتر و حفظ آن و هم‌چنین سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان در تحلیل و مقایسه شرکت‌ها و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی‌شان یاری رساند. به نظر می‌رسد، نتایج این تحقیق پاسخی درخور این پرسش که آیا کسب جایگاه برتر از نظر شاخص‌های مالی و غیر‌مالی، انگیزه‌ای در مدیر برای افشای بیشتر اطلاعات ایجاد می‌‌کند، فراهم نماید.
۴-۱- پرسش‌های تحقیق:
تحقیق حاضر در پی یافتن پاسخی به این سوالات است که:
سوال ۱- آیا هرچه رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی بالاتر باشد، میزان افشای اختیاری آن، بیشتر است؟
سوال ۲- آیا بین تغییر رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با تغییر میزان افشای اختیاری، رابطه وجود دارد؟
۵-۱- فرضیه‌های تحقیق:
در این تحقیق با توجه به پرسش‌های مطرح شده، فرضیه‌های تحقیق به شرح زیر قابل‌صورت‌بندی است:
۱- هرچه رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی بالاتر باشد، میزان افشای اختیاری آن، بیشتر است.

۵-۱- فرایند تحقیق………………………………………………………………………………………………………………۲۰۵
۵-۲- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………۲۰۵
۵-۲-۱- نتایج فرضیات……………………………………………………………………………………………………….۲۰۵
۵-۲-۱-۱- فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………۲۰۵
۵-۲-۱-۲- فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………۲۰۶
۵-۲-۱-۳- فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………………………۲۰۷
۵-۲-۱-۴- فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………………………..۲۰۷
۵-۲-۱- ۵- فرضیه پنجم………………………………………………………………………………………………………۲۰۸
۵-۲-۲- نتایج آزمون فریدمن کل متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………..۲۰۹
۵-۳- نتایج یافته های جانبی تحقیق………………………………………………………………………………………..۲۱۰
عنوان صفحه
۵-۴- پیشنهادات برای این تحقیق…………………………………………………………………………………………..۲۱۱

۵-۵- پیشنهاد برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………………………۲۱۲
۵-۶- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………..۲۱۳
پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………۲۱۴
منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………۲۴۹
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………….۲۵۸
چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………….۲۵۹
فهرست جداول :
عنوان صفحه
جدول(۲-۱) مدلهای مختلف تجارت الکترونیکی……………………………………………………………………….۵۳
جدول(۲-۲) دورنمایی از نقشهای متفاوتی که یک برند برای این دو گروه ایفا می کند……………………۸۱
جدول(۲-۳) مقایسه ارزش صادرات غیر نفتی، صادرات فرش و نسبت صادرات فرش به کل صادرات غیر نفتی در خلال سال های ۹۱-۱۳۸۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۰۶
جدول(۲-۴) سهم ایران و عمده ترین رقبای تجاری آن در زمینه صادرات فرش دستباف در خلال سال های۲۰۱۲-۲۰۰۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۰۹
جدول(۲-۵) ارزش صادرات فرش دستباف۷کشور عمده صادر کننده در جهان در خلال سالهای۲۰۱۲-۲۰۰۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۱۲
جدول(۲-۶) صادرات فرش دستباف به۱۰ کشور عمده واردکننده فرش ایران در خلال سال های ۹۱-۱۳۸۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۱۷
جدول(۳-۱) متغیرها و آیتم های تحقیق…………………………………………………………………………………..۱۲۷
جدول(۳-۲) طیف لیکرت……………………………………………………………………………………………………..۱۳۴
جدول(۳-۳) شماره سوالات پرسشنامه در مورد فرضیه ها………………………………………………………….۱۳۴
جدول(۳-۴):آلفای کرونباج پرسشنامه تحقیق……………………………………………………………………………۱۳۶
جدول(۳-۵) میزان آلفای کرونباخ برای هر متغییر……………………………………………………………………..۱۳۶
جدول(۴-۱) فراوانی سوال های متغیر شناسنامه دار کردن………………………………………………………….۱۴۶
عنوان صفحه
جدول(۴-۲) فراوانی سوال های متغیر تبلیغات…………………………………………………………………………۱۵۰
جدول(۴-۳) فراوانی سوال های متغیر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان………………………………۱۵۵
جدول(۴-۴) فراوانی سوال های متغیر آشنایی صادرکنندگان با تجارت الکترونیک…………………………۱۶۰
جدول(۴-۵) فراوانی سوال های متغیر برند………………………………………………………………………………۱۶۵
جدول(۴-۶) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر شناسنامه دار کردن……………………….۱۶۸
جدول(۴-۷) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر تبلیغات………………………………………۱۶۹
جدول(۴-۸) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان……………………………………………………………………………………………………………………………….۱۷۰
جدول(۴-۹) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر آشنایی صادرکنندگان باتجارت الکترونیک……………………………………………………………………………………………………………………………۱۷۱
جدول(۴-۱۰) توصیف آماری میزان اهمیت زیر عامل های متغیر برند…………………………………………۱۷۲
جدول(۴-۱۱) توصیف آماری میزان اهمیت کل سوال های پرسشنامه………………………………………….۱۷۲
جدول(۴-۱۲) آماره آزمونt سوال های متغییر شناسنامه دار کردن………………………………………………۱۷۳
جدول(۴-۱۳) نت
ایج آزمون t برای متغیر شناسنامه دار کردن………………………………………………………۱۷۴٫
جدول(۴-۱۴) آماره آزمونt سوال های متغییر تبلیغات……………………………………………………………..۱۷۵
جدول(۴-۱۵) نتایج آزمون t برای متغیر تبلیغات………………………………………………………………………۱۷۶
جدول(۴-۱۶) آماره آزمونt سوال های متغییر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان………………….۱۷۶
جدول(۴-۱۷) نتایج آزمون t برای متغیر شناسایی خواسته های مصرف کنندگان…………………………..۱۷۷
عنوان صفحه
جدول(۴-۱۸) آماره آزمونt سوال های متغییر آشنایی صادرکنندگان با تجارت الکترونیک…………….۱۷۸
جدول(۴-۱۹) نتایج آزمون t برای متغیر آشنایی صادر کنندگان با تجارت الکترونیک…………………….۱۷۹
جدول(۴-۲۰) آماره آزمونt سوال های متغییر وجود یک برند…………………………………………………..۱۸۰

^*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).

شکل ۴- ۶: نمودار مدول یانگ فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا/SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
^*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).
۴-۴- بررسی اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر خواص فیزیکوشیمیایی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS
۴-۴-۱- قابلیت میزان جذب آب
شکل­ ۴-۷، قابلیت میزان جذب آب را برای فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­دهد. با توجه به نتایج شکل­ ۴-۷، با اضافه کردن نانو ذرات در این فیلم­ها میزان جذب آب از ۰۶/۵ تا ۴۶/۲ (گرم آب به ازای هر گرم ماده خشک)، به طور معنی داری (۰۵/۰p<) کاهش می­یابد. در این تحقیق نانو ذرات به دلیل اندازه خیلی کوچک­شان به آسانی می­توانند فضاهای خالی ماتریکس فیلم خلل و فرج دار را پر کنند لذا پخش آسان آب یا رطوبت مشکل می­ شود، در نتیجه سبب کاهش خاصیت آبدوستی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، می­ شود. بر اساس مطالعات گزارش شده، که افزایش محتوی نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم سبب افزایش باندهای هیدروژن بین دی اکسید تیتانیوم و اجزای ماتریکس است بنابراین، مولکول­های آب آزاد، در تعامل شدید با اجزای فیلم­های نانو بایو کامپوزیت نیستند (دام^[۱۲۱]، ۲۰۰۶). پایین بودن قابلیت میزان جذب آب ویژگی مطلوبی برای بسته­بندی مواد غذایی است. چون فیلم­های بسته­بندی با چنین ویژگی می­توانند در برابر شرایط با رطوبت بالا مقاوم باشند. در این تحقیق با افزودن نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در ماتریکس پلیمر گروه های هیدروکسیل قابل دسترس برای مولکول های آب کاهش پیدا می­ کنند در نتیجه سبب کاهش خاصیت آبدوستی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، می­ شود.

شکل ۴-۷: میزان جذب آب فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا/SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).
۴-۴-۲- حلالیت در آب
حلالیت پایین در آب یک مشخصه مطلوب برای کاربردهای بسته بندی مواد غذایی همانند فیلم های بسته بندی با ویژگی هایی همچون مقاومت در برابر شرایط رطوبت بالا است. همان گونه که از نتایج شکل ۴- ۸، مشخص است با اضافه کردن ذرات نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حلالیت فیلم­ها از ۷۸/۱۳ تا ۱۳/۲۸ درصد، به طور معنی داری (۰۵/۰p<) کاهش می­یابد. جذب رطوبت به دلیل گروه ­های هیدروکسیل موجود در نشاسته و پلی ساکارید سویا ( SSPS)، است که با آب پیوند برقرار می­ کنند. در این تحقیق با افزودن نانو ذرات در ماتریکس بایوپلیمر گروه ­های هیدروکسیل قابل دسترس برای مولکول های آب کاهش پیدا می­ کنند. در نتبجه سبب کاهش خاصیت آبدوستی فیلم­های ترکیبی می­شوند. مطالعات گزارش کرده ­اند که افزایش نانو ذرات سبب تشکیل پیوندهای هیدروژنی بیشتری می­ شود. بنابراین، مولکول های آب آزاد تعامل کمتری با نانو کامپوزیت در مقایسه با فیلم­های کامپوزیت ایجاد می­ کنند ( مولر^[۱۲۲] و همکاران، ۲۰۱۱؛ تانگ و همکاران^[۱۲۳]، ۲۰۰۸).
شکل ۴-۸: حلالیت در آب فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا/SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
*متفاوت بودن حروف لاتین بر روی ستون­ها نمایانگر اختلاف معنی دار در سطح ۵% احتمال می­باشد ( ۰۵/۰ >р).
۴-۵- بررسی اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر خواص ضد میکروبی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS

فیلم­های خوراکی می­توانند حاوی آنتی­اکسیدان و مواد ضد میکروبی باشند و این در حالی است که بسته بندی­های مرسوم قادر به رقابت در این زمینه با فیلم­های خوراکی نمی باشند ( گردون و روبرتستون^[۱۲۴]، ۱۹۹۳). در حال حاضر نیاز به داشتن بسته بندی ضد میکروبی به طور فزآینده­ای توجه­ها را به خود جلب کرده است. برای چندین سال است که برای تاخیر یا جلوگیری از رشد میکروارگانیسم­ها برای خیلی غذاها پوشش هایی در نظر گرفته شده است. رشد میکروبی تا حد زیادی یک پدیده سطحی است. بنابراین با محدود کردن رشد باکتری ها بر روی سطح غذاها عمر مفید بهبود پیدا خواهد کرد ( لی^[۱۲۵] و همکاران، ۲۰۰۹). اشرشیاکلی در روده ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮان وﺟﻮد دارد و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﻧﻪ در اﯾﻦ ﺟﻨﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﻤﺎری زایی انسان اهمیت دارد . این ﺑﺎﮐﺘﺮی اصلی­ﺗﺮﯾﻦ علت ﻋﻔﻮﻧﺖ ادراری اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧﯿﺰم ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ در ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎی زﺧﻢ و ﻣﻨﻨﮋﯾﺖ ﺷﺮﮐﺖ میﮐﻨﺪ ( آهولا^[۱۲۶] و همکاران، ۲۰۰۸).

در این تحقیق اثرات نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم بر رشد اشرشیا کلی مورد بررسی قرار گرفت. شکل­­ ۴-۱۰، اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر سنتیک رشد میکروبی اشرشیا کلی بر روی فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­ دهند. همان گونه که مشاهده می­ شود با افزایش محتوی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم سنتیک رشد میکروبی به طور قابل توجهی کاهش پیدا می­ کند. هر چه سنتیک رشد میکروبی بیشتر به سمت پایین کاهش پیدا کند حاکی از بازدارندگی بیشتر است چون فاز تاخیر زودتر رخ می­دهد و فاز لگاریتمی کاهش می­یابد، به عبارتی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم از طریق کاهش سرعت رشد و طولانی کردن فاز تاخیری میکروارگانیسم­ها و یا غیر فعال ­کردن، سبب نابودی میکروارگانیسم­ها می­گردد، در نتیجه با توجه به نتایج شکل ۴-۱۰، در غلظت ۵ % نانو دی اکسید تیتانیوم بیشترین سطح بازدارندگی نسبت به باکتری اشرشیا کلی را نشان می­دهد. همان گونه که مشاهده می­ شود با افزایش محتوی نانو ذرات سنتیک رشد میکروبی به طور قابل توجهی کاهش پیدا می­ کند. بنابراین می­توان گفت که فیلم­های حاوی این نانو ذرات می­توانند همانند یک بسته بندی فعال علیه میکروارگانیسم­ها عمل کنند.

شکل ۴-۹: سنتیک رشد میکروبی در فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا /SSPS، با غلظت­های مختلف نانو دی اکسید تیتانیوم.
شکل ۴- ۱۰: اثر نانو دی اکسید تیتانیوم بر سنتیک رشد میکروبی (اشرشیا کلی ) فیلم­های ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS.

فصل پنجم

نتیجه گیری و پیشنهادات

۵-۱- نتیجه گیری

در پژوهش حاضر نانو دی اکسید تیتانیوم در غلظت­های بین %۰ تا ۵ % در بافت فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، وارد شده و خواص عمومی و اختصاصی فیلم­های خوراکی ارزیابی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم با موفقیت باعث کاهش نفوذ پذیری به بخار آب و اکسیژن شدند. همچنین به خوبی خواص مکانیکی فیلم­ها را افزایش دادند. و افزودن این نانو ذرات سبب کاهش میزان قابلیت جذب آب و حلالیت این فیلم­ها شده است. این فیلم­ها علاوه بر اینکه خوراکی هستند خاصیت ضد میکروبی خوبی را در برابر باکتری اشریشیا کلی از خود نشان دادند. در مجموع، این پژوهش نشان می­دهد که فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS به همراه نانو دی اکسید تیتانیوم پتانسیل خوبی را به عنوان فیلم­های فعال دارند.

۵-۲- پیشنهادات

با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش، فیلم ترکیبی نشاسته کاساوا / SSPS، حاوی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم، را از لحاظ خصوصیات مکانیکی، شیمیایی و عبور دهی قابل رقابت با پلیمر­های مشتق شده از نفت (از قبیل پلی اتیلن، پلی پروپیلن و …) برشمرد و با توجه به مشکلاتی اعم از آلودگی­های زیست محیطی و فقدان منابع کافی برای استفاده مداوم از مشتقات نفتی، کاربرد چنین بیوپلیمرهای زیست تخریب پذیر و با منابع تجدید پذیر کافی، می ­تواند زمینه سازی تحولی گسترده در صنعت بسته­بندی شود تا بدین طریق بتوان محصولاتی با کیفیت بالاتر در اختیار مصرف کننده گذاشت.
نتایج حاصل از این تحقیق افق روشنی از بایو نانو کامپوزیت های خوراکی و زیست تخریب پذیر بر اساس نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­دهد.
با توجه به خواص بسیار خوب این نانو ذره پیشنهادات زیر به عنوان پژوهش­های جدید بیان می­گردد:
تهیه و ارزیابی بایو نانو کامپوزیت­های بر اساس سایر پایه های ترکیبی بایوپلیمری مثل پلی­ساکاریدی/ پروتئینی و… به همراه نانو دی اکسید تیتانیوم.
بررسی اثر مهاجرت نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در بسته بندی های متفاوت خوراکی و پژوهش فوق.
استفاده از این نانو دی اکسید تیتانیوم در بسته بندی های با پایه سنتزی مثل پلی اتیلنی و…
استفاده از پوشش ­های تهیه شده از پژوهش حاضر بر مدت زمان ماندگاری محصولات غذایی.
منابع و مراجع
الماسی، ه،. قنبرزاده، ب. و پزشکی نجف آبادی، ا.، (۱۳۸۸)، بهبود ویژگی­های فیزیکی فیلم­های زیست تخریب پذیر نشاسته و فیلم­های مرکب نشاسته و کربوکسی متیل سلولز، فصلنامه علوم و صنایع غذایی، دوره ۶، شماره ۳، پاییز ۸۸٫
امینی.س؛ ۱۳۹۱؛ بررسی اثر عصاره ریحان بر خواص فیزیکو شیمیایی، مکانیکی ، عبور دهی وضدمیکروبی فیلم نشاسته ساگو؛ دانشکده فنی و مهندسی؛ دانشگاه آزاد اسلامی دامغان.
بهاور، ر.، ( ۱۳۹۲)، عنوان پایان نامه: بررسی اثر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم برخواص فیزیکوشیمیایی، مکانیکی و پارامترهای معادله GAB فیلم­های ژلاتین گاوی.
پایان.م، حامدی.م.، ( ۱۳۹۲)، مروری بر کاربرد بسته بندی فعال در صنایع غذایی- فصلنامه علوم و صنایع غذایی- شماره ۳۸ ، دوره ۱۰ ، بهار ۱۳۹۲٫
قنبرزاده، ب،. الماسی، ه. و زاهدی، ی،. (۱۳۸۸)، بیوپلیمر­های زیست تخریب پذیر و خوراکی در بسته بندی موادغذایی و دارویی، فصل اول، انشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، پلی تکنیک تهران، صفحات ۲۰-۱
مرتضوی، ع.، کاشانی نژاد، م.، ضیاءالحق، ح م.، ۱۳۷۹، میکروبیولوژی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، جلد اول، صفحات ۶۸۵ .
Ahmad, F.B., Williams, P.A., Doublier, J.-L., Durand, S., Buleon, A., 1999. Physicochemical characterisation of sago starch. Carbohydrate Polymers 38 (4), 361–۳۷۰٫
Almasi, H. et al, Improving the physical properties of starch and starch – carboxymethyl cellulose composite biodegradable films. J Food science technology, vol 6 , Nr 3،۲۰۰۹, pp.1-8.
Aydinli, M. and Tutas, M. 2003 Water sorption and water vapor permeability properties of polysaccharide (Locust Bean Gum) based edible films. Lebensmittel- Wissenschaft und Technologie, 33: 63-67.
Aryou Emamifar, Mahdi Kadivar, Mohammad Shahedi, Sabihe Soleimanian- zad, Effect of nanocomposite packaging containing Ag and ZnO on inactivation of lactobacillus plantarum in orang juice, Food Control 22(2011) 408-413.
Anker, M., berntsen, J., Hermansson, A.M. and Stading, M.2001. Improved water vapor barrier of whey protein film, by addition of on acetylated monoglyceride, Innovative Food Science & Emerging Technologies, 3: 81-92.
Ayranci, E. and Tunc, S. 2002. A method for the measurement of the Oxygen permeability and the development of edible films tol reduce the rate of oxidative reactions in fresh foods. Food Chemistry, 80:423-431.