۸۸۸/۰
۸۷۴/۰
۸۷۹/۰

 

 

 

۵-۶-۳ طول مدتِ سکونت(عامل زمان)
طول مدتِ سکونت را در قالب یک سؤال(چه مدت در پرند/ نسیم­شهر ساکن بوده­اید؟ زیر۱سال/ ۱ تا ۳ سال/ ۳ تا ۵ سال/ ۵ تا ۷ سال/ بیش از ۷ سال) سنجیدیم. این گویه با طیف پاسخ ۵ قسمتی(خیلی­کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی­زیاد) مورد سنجش قرار می­گیرد که به ترتیب نمره ۱ تا ۵ به آن­ اختصاص می­یابد.
سطح سنجش این متغیر ترتیبی می­باشد.
۶-۶-۳ ویژگی­های فردی
به این متغیر در قالب سئوالات زمینه­ای پرسشنامه(جنسیت، سن، وضعیت­تأهل، وضعیت اشتغال، شغل دقیق افراد در صورتِ شاغل بودن، قومیت، شیوه تصرف واحد مسکونی) پرداخته می­ شود.
شغل دقیق افراد در صورتِ شاغل بودن از آن­ها در پرسشنامه به صورت سئوال باز پرسیده شده و سپس در قالب مشاغل(فرهنگی، فنی، اداری، نظامی، کشاورزی و باغداری، بازاری و مغازه­داری، کارگری، خدماتی، مشاغل رده بالا) طبقه ­بندی شده است(امینی،۱۱۸:۱۳۸۵).
۷-۳ پایایی^[۷۹] و اعتبار^[۸۰]
پایایی و اعتبار از بحث­های عمده در تحقیقات علوم­ انسانی است و این امر از آنجا ناشی می­ شود که اکثر پدیده ­های انسانی را نمی­ توان به صورت مستقیم مورد مطالعه قرار داد، بلکه باید آنها را به طور غیرمستقیم و از طریق معرف­ها و شاخص­ های آنها سنجید.
“اگر شخص اعتبار داده ­های خود را نداند، نمی­تواند نسبت به آنچه که بدست آورده است و نتیجه ­گیری­هایش زیاد مطمئن باشد"(ساروخانی،۱۴۶:۱۳۷۷).
۱-۷-۳ پایایی
“منظور از پایایی این است که ببینیم آیا ابزار سنجش دارای ویژگی تکرارپذیری هست؟ یعنی در صورت تکرار عملیات تحقیق، آیا می­توان به نتایجی مشابه رسید؟ به بیان دیگر اگر خصیصه مورد نظر را با همان روش و تحت شرایط مشابه بیش از یکبار اندازه ­گیری کنیم، تا چه حد نتایج مشابه خواهند بود"(ساروخانی،۱۴۶:۱۳۷۷).
“همچنین این واژه بیانگر جنبه صوری دقت است و مراد از آن طرح این سئوال است که آیا در ثبت و ضبط اندازه­ های آنچه که باید اندازه ­گیری شود، دقت لازم به کار رفته است یا نه” (اتسلندر،۱۳۷۱: ۴۰). “منظور از اعتماد علمی حصول نتایج مشابه در تکرار اعمال قبلی است” (ساروخانی،۱۴۶:۱۳۷۷).
برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده کردیم. نتایج بدست آمده همبستگی داشته و پایایی ابزار سنجش مورد تایید قرار گرفت(نتیجه هر گویه به صورت جداگانه به منظور جلوگیری از تکرار، در جداول پیشین ذکر گردید).

جدول ۵- ۳ میزان آلفای محاسبه شده برای هر متغیر تحقیق (که در قالب طیف لیکرت بررسی شده است)

 

 

متغیرهای تحقیق(که به صورت طیف لیکرت بررسی شده ­اند)

 

میزان آلفا برای هر متغیر

 

 

 

حس­تعلق­مکانی

 

۸۵۳/۰

 

 

 

سرمایه­اجتماعی

 

۸۵۶/۰

 

 

 

ویژگی­های فضایی و کالبدی

 

۸۸۸/۰

 

 

 

۲-۷-۳ اعتبار
“بررسی اعتبار یک تحقیق به این سؤال بازمی­گردد که آیا همان چیزی را اندازه ­گیری می­کنیم که قصد اندا­زه­گیری آن را داشته­ایم یا خیر؟ اعتبار یک تحقیق زمانی کامل است که بین مفهومی که قرار است اندازه ­گیری شود و معرف­های آن تطابق و تناظر کامل وجود داشته باشد. بدیهی است که هر چه مفهوم مورد نظر انتزاعی­تر باشد، برقراری تطابق و تناظر بین آن و معرف­هایش مشکل­تر خواهد بود و بحث اعتبار جدی­تر می­ شود"(ساروخانی،۱۴۷:۱۳۷۷). در تحقیق حاضر از اعتبار صوری^[۸۱]، به منظور بررسی اعتبار ابزار اندازه ­گیری تحقیق(پرسشنامه و سئوالات راهنمای بحث گروهی متمرکز) از طریق مراجعه به متخصصان(اساتید و تعدادی از کارشناسان علوم­­اجتماعی) بهره گرفته شده است.
فصل ۴
یافته­های تحقیق
۱-۴ مقدمه
در این فصل، ابتدا مختصری به نمونه­های مورد مطالعه(شهرجدیدپرند به عنوان اسکان رسمی) و (نسیم­شهر به عنوان اسکان غیررسمی) اشاره می­ شود و سپس به تجزیه و تحلیل داده ­های حاصل از روش پیمایش و بحث گروهی متمرکز پرداخته می­ شود.
این فصل از ۲ بخش تشکیل شده است. در بخش اول، به تجزیه و تحلیل داده ­های گردآوری شده از طریق پرسشنامه پرداخته می­ شود که از ۳ قسمت عمده تشکیل شده است. در قسمت اول تحلیل توصیفی از داده ­ها ارائه می­ شود. در قسمت دوم فرضیه ­های تحقیق به آزمون گذاشته می­شوند (داده ­های گردآوری­ شده پس از کدگذاری به کامپیوتر وارد و برای تحلیل استنباطی و آزمون فرضیه ­ها نیز از نرم­افزار SPSS نسخه ۲۲ استفاده شده است. در هر کدام از فرضیه ­ها به تناسب سطوح متغیرهای مستقل و وابسته از آزمون مرتبط با آن استفاده گردیده است). در قسمت سوم به مقایسه آمار و آزمون­های بین شهرجدیدپرند(اسکان رسمی) و نسیم­شهر(اسکان غیررسمی) پرداخته می­ شود.
در بخش دوم، نتایج کیفی حاصل از بحث گروهی متمرکز(FGD) از طریق استخراج مضامین مرتبط با هر فرضیه و در جهت پاسخ به سئوالات مطرح شده در راهنمای بحث، به منظور درک و تبیین بیش­تر نتایج - به عنوان روش تکمیلی پس از انجام پیمایش- مطرح می­شوند.
۲-۴ شرح نمونه­های موردِ مطالعه
شهر­جدید­پرند- اسکان رسمی- در فاصله حدود ۳۵ کیلومتری جنوب غربی استان تهران قرار گرفته است. این شهر در جنوبی­ترین حد حریم جنوب تهران استقرار یافته است. شهر­جدید­پرند از شمال به ارتفاعات تخت­رستم، از جنوب به مسیل رودشور، از سمت شرق به اراضی فرودگاه بین ­المللی امام­خمینی، و از سمت غرب و شمال غرب نیز به اراضی باز و بایری که بخش عمده آن تحت تملک شهر­جدید­پرند می­باشد، محدود می­گردد که قابلیت توسعه ­های آتی در افق­های دورتر را فراهم می ­آورد. این شهر از شمال شرقی نیز با محدودیت اراضی رباط کریم و پرندک مواجه است، لذا در عمل مهم­ترین جهت توسعه آن در راستای شمال غربی و در فراسوی مرز شهرستان شهریار می­باشد(طرح بازنگری توسعه و عمران شهرجدیدپرند، مصوب۱۳۸۴). شهر­جدید­پرند در ۵ فاز مسکونی و ۲ فاز صنعتی به منظور اسکان بخشی از جمعیت سرریز شده حوزه جنوب غرب تهران با مساحت تقریبی ۱۷۰۰۰ هکتار به وجود آمده است.
جمعیت شهر­جدید­پرند بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ برابر ۲۸۷۳۳ نفر (۸۱۰۷ خانوار) است. اما با توجه به واگذاری­های گسترده مسکن از سال ۱۳۹۰ در شهرجدیدپرند، جمعیت وضع موجود پرند بر اساس داده ­های دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات سال ۱۳۹۳ برابر ۹۲۱۵۳ نفر می­باشد(که حجم نمونه تحقیق بر اساس جمعیت سال ۱۳۹۳ در شهرجدیدپرند محاسبه شده است).
جدول زیر تحولات جمعیت در شهرجدیدپرند را بین سالهای ۱۳۹۳- ۱۳۸۵(مقاطع سرشماری­های عمومی و داده ­های دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات) نشان می­دهد.
جدول ۱- ۴ تحولات جمعیت در شهر جدید پرند(۱۳۹۳- ۱۳۸۵)

معیار کارکنان نشان می‌دهد که سازمان‌های متعالی چگونه کارکنان خود را به عنوان سرمایه های انسانی ارج می‌نهند و فرهنگی را ایجاد می‌کنند که دستیابی به منافع طرفین از طریق همسویی اهداف فردی و سازمانی میسر ‌شود. این معیار همچنین به چگونگی توسعه قابلیت‌ها، ترویج عدالت و برابری، برقراری ارتباط، تشویق، قدردانی و مراقبت کارکنان در جهت ایجاد انگیزه و تعهد به منظور قادر ساختن آنها برای استفاده از دانش و مهارت‌های خود در راستای منافع سازمان می‌پردازد.

معیار ۴- شراکت‏ها و منابع
معیار شراکت‏ها و منابع نشان می دهد که سازمان‌های متعالی شراکت‌های بیرونی، تامین‌کنندگان و منابع درونی را به منظور پشتیبانی از استراتژی و خط‌مشی‌ها و اجرای اثربخش فرآیندها، برنامه‌ریزی و مدیریت می‌کنند. این سازمان‌ها از مدیریت اثربخش پیامدهای زیست محیطی و اجتماعی ناشی از شراکت‌های بیرونی، تامین کنندگان و منابع درونی اطمینان می‌یابند.
معیار ۵ – فرآیندها، محصولات و خدمات
سازمان‌های متعالی فرآیندها، محصولات و خدمات خود را به منظور خلق ارزش فزاینده برای مشتریان و سایر ذی‌نفعان خود طراحی و مدیریت کرده و بهبود می‌بخشند.
معیار۶- نتایج مشتری
معیار نتایج مشتری، نشان می‌دهد که سازمان های متعالی در رابطه با جاری سازی موفق استراتژی و خط‌مشی‌های پشتیبان مبتنی بر نیازها و انتظارات مشتریان به چه نتایجی دست یافته‌اند. آنها برداشت‌های مشتریان، شاخص‌های عملکردی و دستاوردهای مرتبط با رویکردها را در دوره‌های زمانی متناسب، اندازه‌گیری و تحلیل می‌کنند.
معیار ۷- نتایج کارکنان
معیار نتایج کارکنان، نشان می‌دهد که سازمان های متعالی در رابطه با جاری سازی موفق استراتژی و خط‌مشی‌های پشتیبان مبتنی بر نیازها و انتظارات کارکنان و اجرای رویکردهای مرتبط با مدیریت کارکنان به چه نتایجی دست یافته‌اند. آنها برداشت‌های کارکنان، شاخص‌های عملکردی و دستاوردهای مرتبط با رویکردها را در دوره‌های زمانی متناسب، اندازه‌گیری و تحلیل می‌کنند.
معیار۸- نتایج جامعه
معیار نتایج جامعه، نشان می‌دهد که سازمان های متعالی در رابطه با جاری سازی موفق استراتژی‌ها و خط‌مشی‌های پشتیبان و اجرای رویکردهائی به منظور تحقق مسئولیت‌های اجتماعی، به چه نتایجی دست یافته‌اند. آنها برداشت‌های ذینفعان، شاخص‌های عملکردی و دستاوردهای مرتبط با رویکردها را در دوره‌های زمانی متناسب، اندازه‌گیری و تحلیل می‌کنند.
معیار۹ - نتایج کلیدی
معیار نتایج کلیدی نشان می‌دهد که سازمان های متعالی در ارتباط با جاری سازی موفق استراتژی‌ها و خط‌مشی‌های پشتیبان و همچنین در اجرای سامانه‌ها و فرآیندها در جهت پاسخگوئی به نیازها و انتظارات ذینفعان کلیدی به چه دستاوردها و نتایجی( مالی و غیرمالی ) دست یافته‌اند. آنها به منظور تحقق اهداف و بهبود دستاوردهای کلیدی استراتژیک، شاخص های کلیدی عملکرد(مالی و غیرمالی) مرتبط با رویکردها و فرآیندها و همچنین دستاوردهای کلیدی استراتژیک را در دوره های زمانی متناسب اندازه گیری و تحلیل می کند. الوندی، محسن(۱۳۸۴): ۱۵-۱۸

فصل دوم
مبانی نظری تحقیق
بخش اول
۲-۱ سرمایه اجتماعی
۲-۲ تعاریف سرمایه اجتماعی:
با توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی می توان آن را کلیدی برای موفقیت سازمان ها و اشخاص در قرن ۲۱ به شمار آورد. بر این اساس اگر سرمایه اجتماعی را ذخیره منابعی که می توانند منجر به ایجاد مبنایی از ارتباطات جهت پیگیری و اتمام کار قلمداد نماییم. ("تیمون” و “استامف"، ۲۰۰۲) در آن صورت در تعریف مقوله سرمایه اجتماعی یکی از تعاریف مطرح این است که سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد. (فوکویاما، ۱۹۹۹). که در راستای این تعریف، مفاهیمی نظیر جامعه مدنی و نهادهای اجتماعی نیز دارای ارتباط مفهومی نزدیکی با سرمایه اجتماعی می گردند.
سرمایه اجتماعی به طور کلی شامل نهادها، روابط، گرایش ها، ارزش ها و هنجارهایی است که بر رفتارها و تعاملات بین افراد حاکم است (گروتر و فن بستلر، ۲۰۰۲).
بنابه تعاریف دیگر:
سرمایه اجتماعی آن دسته از شبکه ها و هنجارهایی گفته می شود که مردم را قادر به عمل جمعی می‏کند(وولکاک و نارایان، ۲۰۰۰). سرمایه اجتماعی به طور کلی شامل نهادها، روابط، گرایش ها، ارزش ها و هنجارهایی است که بر رفتارها و تعاملات بین افراد حاکم است (گروتر و فن بستلر، ۲۰۰۲) به عبارت دیگر، سرمایه اجتماعی آن دسته از شبکه ها و هنجارهایی است که مردم را قادر به عمل جمعی می کند. (وولکاک و نارایان، ۲۰۰۰) (رحمانپور، ۱۳۸۲).
“گرین” سرمایه اجتماعی را به صورت زیر تعریف می نماید:
طیف کاملی از نهادها، اعمال، ابزارها و رفتارهای یاد گرفته شده که گروه ها و افراد را قادر می سازد تا فضاهای فیزیکی را بهره ور و فضاهای فرهنگی و اجتماعی را مساعد نمایند. (گرین ۲۰۰۱).
بانک جهانی سرمایه اجتماعی را پدیده ای می داند که حاصل تاثیر نهادهای اجتماعی، روابط انسانی و هنجارها بر روی کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی است و تجارب این سازمان نشان داده است که این پدیده تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد و توسعه کشورهای مختلف دارد. سرمایه اجتماعی به صورت فیزیکی وجود ندارد بلکه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی بوده و از طرف دیگر افزایش آن می تواند موجب پایین آمدن جدی سطح هزینه های اداره جامعه و نیز هزینه های عملیاتی سازمان گردد. (الوانی و شیروانی، ۱۳۸۵، ص ۱۲).
سرمایه اجتماعی را می توان حاصل پدیده های ذیل در یک سیستم اجتماعی دانست: اعتماد متقابل، تعامل اجتماعی متقابل، گروه های اجتماعی، احساس هویت جمعی و گروهی، احساس وجود تصویر مشترک از آینده و کار گروهی (دولاف، ۲۰۰۴، ص ۴).
“پانتام” سرمایۀ اجتماعی را اعتماد، هنجارها و شبکه هایی که همکاری و تعاون را برای نیل به منافع متقابل آسان میسازد، تعریف می کند.
تعریف “بوردیو” (۱۹۹۲) از سرمایه اجتماعی عبارتست از مجموع منابع، فیزیکی یا غیر فیزیکی در دسترس فرد یا گروهی که دارای شبکه نسبتاً بادوامی از ارتباطات نهادینه شده با آشنایی های دو جانبه و محترم هستند. (جان فیلد، ۱۳۸۵، ص ۲۳).
سرمایه اجتماعی یک واژه ای بین رشته ای بین علم اقتصاد و علوم اجتماعی است. سرمایه اجتماعی از دو واژه سرمایه که یک مفهوم اقتصادی است و واژه اجتماعی که یک مفهوم جامعه شناسی است تشکیل شده و بر شاخص های اجتماعی استوار است و کلمن بیان می کند واژه سرمایه دلالت می کند که سرمایه اجتماعی همانند سرمایه انسانی یا سرمایه اقتصادی ماهیتی زاینده و مولد دارد، یعنی ما را قادر می سازد ارزش ایجاد کنیم، کارها را انجام دهیم، به اهداف مان دست یابیم، ماموریت هایمان را در زندگی به اتمام رسانیم و به سهم خویش به دنیایی که در آن زندگی می کنیم کمک کنیم. (سعادت، ۱۳۸۴، ص ۴۴).
“کلمن” (۱۹۹۴) بیان داشته که سرمایه اجتماعی با کاربرد آن تعریف می شود. سرمایه اجتماعی یک موجودیت تنها نیست، بلکه مجموعه مختلفی از موجودیت ها است که دو مشخصه مشترک دارند: در همه آنها، جنبه ای از ساختار اجتماعی وجود دارد و همه آنها تسریع کننده اعمال خاص افرادی هستند که در داخل ساختار فعالند. (جان فیلد، ۴۰، ۱۳۸۵)
همانند بیشتر مفاهیم علوم انسانی و اجتماعی تعاریف متعددی از سرمایه اجتماعی موجود است اما در مجموع می توان گفت تعاریف فوق براساس رویکردهای مختلف ذیل بیان شده است براساس منشاء و خصوصیات سرمایه اجتماعی، شاخص های آن، کاربردها و نتایج حاصل از سرمایه اجتماعی تعریف گردیده اند.
لذا می توان نتیجه گرفت که این مفهوم در بردارنده مفاهیمی همچون اعتماد، هنجارهای مشترک و. .. بوده به نحوی که جامعه و یا گروه را به سمت دستیابی به هدفی که بر مبنای ارزش ها و معیار رایج در جامعه مثبت تلقی شود هدایت می کند.
تعریف بانک جهانی^[۲]: سازمان ها، ارتباطات و هنجارهایی که کمیت و کیفیت ارتباط اجتماعی را در یک جامعه شکل می دهد و پیوند بین نهادها مهم می باشد.
“گوشال و ناهاپیت”^[۳]: جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون قالب در دسترس، از طریق و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی.
“فوکویاما”^[۴]: وی مدعی است که بسیاری از تعاریف به جای خود سرمایه اجتماعی، اشاره به پدیده های ثانویه ای دارند که به عنوان نتیجه سرمایه اجتماعی، نه به عنوان عناصر تشکل دهنده خود سرمایه اجتماعی، مطرح می شوند. او سرمایه اجتماعی را مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی می داند که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه تبادلات و ارتباطات می گردد. هم چنین او بیان می کند که سرمایه اجتماعی را به سادگی می توان به عنوان وجود مجموعه معینی دارایی از هنجارها یا ارزشهای غیررسمی تعریف کرد که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است، در آن هم سهیم هستند. هنجارهایی که تولید سرمایه اجتماعی می کنند اساساً باید شامل سجایایی از قبیل صداقت، ادای تعهدات و ارتباطات دو جانبه باشد.
“بوردیو”^[۵]: سرمایه اجتماعی حاصل انباشت منابع بالقوه و یا بالفعلی است که مربوط به مالکیت یک شبکه با دوام از روابط کم و بیش نهادینه شده در بین افرادی است که با عضویت در یک گروه ایجاد می شود.
“کلمن":^[۶] از دیدگاه او سرمایه اجتماعی نشان دهنده آن است که چگونه ساختار اجتماعی یک گروه می تواند به عنوان منبعی برای افراد آن گروه عمل نماید. او شاخص های پیچیده ای پیشنهاد می کند که شامل تعهدات ایجاد شده، دسترسی اطلاعاتی، استقرار در مکان هنجارهای اجتماعی، کسب اقتدار، کسب هویت سازمانی می باشند. کلمن به کارکرد سرمایه اجتماعی توجه دارد. به نظر او سرمایه اجتماعی بخشی از ساختار اجتماعی است که به کنش گر اجازه می دهد تا با بهره گرفتن از آن به منابع خود دست یابد. این بعد از ساختار اجتماعی شامل تکالیف و انتظارات، مجاری اطلاع رسانی، هنجارها و ضمانت اجرایی است که انواع خاصی از رفتار را تشویق کرد و یا منع می شوند.
“پورتس”^[۷]: منظور از سرمایه اجتماعی، هنجارها و شبکه هایی است که مردم را قادر می سازد تا دست به کنش جمعی بزنند. این تعریف بر منابع سرمایه اجتماعی متمرکز شده است.
برت^[۸]:سرمایه اجتماعی، دوستان، همکاران و تماس های کلی تری است که از طریق آنها فرصت های استفاده از سرمایه مالی و انسانی به دست می آید.
“کوهن و پروساک”^[۹]: از پیوندهای موثر موجود بین مردم ترکیب یافته است. پیوندهایی که مبتنی بر اعتماد، فهم متقابل ارزش های مشترک و رفتارهای است که اعضای اجتماعات و شبکه های انسانی را به یکدیگر پیوند می دهد و عمل همیاری را ممکن می سازد.
“پالدام”^[۱۰]: وی سرمایه اجتماعی را به عنوان چسبی که جامعه را در کنار هم نگه می دارد توصیف کرده و رویکردهای تئوریک به این موضوع را به سه گروه اصلی اعتماد، تمایل به همکاری و شبکه ها تقسیم بندی می کند. وی نشان می دهد که تمایل به همکاری و شبکه ها را می توان برحسب میزان اعتماد بیان نمود و لذا کل موضوع را به اعتماد متقابل بین اعضای گروه ها تقلیل می دهد. به این ترتیب سرمایه اجتماعی بیان می کند که افراد تا چه حد می توانند به راحتی با هم همکاری کنند.
“ریچارد رز”^[۱۱]: مجموعه ای از شبکه های رسمی و غیررسمی است که افراد از آن استفاده می کنند تا کالاها و خدمات را به مصارف مختلف تخصیص دهند.
“گرین”^[۱۲]: طیف کاملی از نهادها، اعمال، ابزارها و رفتارهای یاد گرفته شده که گروه ها و افراد را قادر می سازند تا فضاهای فیزیکی را بهره وری و فضاهای فرهنگی و اجتماعی را مساعد نمایند.
گروه جامعه شناسی آمریکایی^[۱۳]: روابط دو جانبه، تعاملات و شبکه هایی که در میان گروه های انسانی پدیدار می گردند و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی، به عنوان پیامد تعهدات و هنجارهایی پیوسته با ساختار اجتماعی یافت می شود.
کمیسیون بهره وری استرالیا^[۱۴]: سرمایه اجتماعی دارایی های غیر ملموس است که بیشتر از همه در زندگی روزانه مردم، مهم تلقی می شود: حسن نیت، دوستی، همدردی و تعامل اجتماعی بین افراد و خانواده هایی که واحدهای اجتماعی را می سازند.
تعاریف بالا تنها بخشی از تعاریف موجود در حوزه مطالعات سرمایه اجتماعی است که این مسئله نشان دهنده غیر قابل مشاهده بودن و نسبی بودن سرمایه اجتماعی است. به جهت هماهنگی، ما در این پژوهش تعریف “پاتنام” را که در زیر می آید مبنای کار قرار می دهیم. دلیل این کار جامعیت این تعریف و کاربرد بسیار آن در پژوهش های گوناگون در ایران و همچنین تعیین عناصر قابل لمس برای سرمایه اجتماعی می باشد.
“پاتنام” سرمایه اجتماعی را اعتماد، هنجارها و شبکه های پیوند تعریف می کند که همکاری کنش گران را برای رسیدن به منفعت متقابل تسهیل می کند. این همکاری منتج به انواعی از کنش های جمعی می شود. “پاتنام” در بررسی عناصر سرمایه اجتماعی، مشارکت های مدنی را از اشکال ضروری به شمار می آورد و معتقد است که هر چه این شبکه ها در جامع های متراکم تر باشند احتمال همکاری شهروندان در جهت منافع متقابل بیشتر است و باعث می گردد که هزینه های بالقوه عهدشکنی در هر معامله ای افزایش یابد. از دیدگاه وی شیوه های کمک متقابل مانند انجمن های اعتباری، جزو سرمایه اجتماعی محسوب می شوند.
۲-۳ تمایز سرمایه اجتماعی با سایر سرمایه ها:
امروزه صاحبنظران توسعه به این نتیجه رسیده اند که برای توسعه هر جامعه عمدتاً سه نوع سرمایه لازم است. که این سه سرمایه عبارتند از: ۱- سرمایه طبیعی و فیزیکی ۲- سرمایه انسانی ۳- سرمایه اجتماعی که این نوع آخر شامل روابط مبتنی بر اعتماد و بده بستان در شبکه های اجتماعی است.

• ) Mistake as to The Possibility of Performing The Contract ↑

 

• ) Mistake as to The Quality ↑

 

• ) Mistake as to The Quantity ↑

 

• ) Mistake as to The Construction of Contract ↑

 

• ) Mistake as to The Conduct of The Parties ↑

 

• ) G.H Treitel, The Law of Contract, Ibid, Pp. 262 - 274. ↑

 

• ) Ibid, p. 279. ↑

 

• ) Mistake as to The Person ↑

 

• ) Mistake as to The Subject - Matter ↑

 

• ) Mistake as to The Term of The Contract ↑

 

• ) Induce ↑

 

• ) G. H Treitel, An Outline of The Law of Contract, 4^th Edition, Butterworths, London, p. 112. ↑

 

• ) Wales v. Wadham [1977] 1 W.L.R 199 - 200. ↑

 

• ) G.H Treitel, The Law of Contract, Ibid, p. 280. ↑

 

• ) Objective Principle ↑

 

• ) G.H Treitel, The Law of Contract, Ibid, p. 282. ↑

 

• ) Harris v. Pepperell (1867) L.R. 5 Eq. 1; Paget v. Marshall (1884) 28 Ch.D. 255; G.H Treitel, The Law of Contract, Ibid, p. 298. ↑

 

• ) Consent ↑

 

• ) Edwin C. Mckeag, Mistake in Contract, A Study in Comparative Jurisprudence, Ibid, Pp. 5 -31. ↑

 

• ) Ibid, p. 50. ↑

 

• ) Ibid, p. 31. ↑

 

• ) Chitty, Chitty on Contracts, Ibid, p. 374. ↑

 

• ( Acte juridique/ Judicial Act ↑

 

• ) محمد جعفر جعفری لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، همان، ش ۳۷۷۹٫ ↑

 

• • ) برخی از این تعاریف عبارت است از «هر عمل حقوقی ناشی از قصد انشاء» (ترمینولوژی، ش۳۷۷۹)، «اعلام اراده­ای که به­منظور ایجاد اثر حقوقی خاص انجام می­ شود و قانون نیز اثر دل­خواه را بر آن بار می­ کند» (ناصر کاتوزیان، قواعد عمومی قراردادها، ج۱، ص۱)، «عملی است ارادی که پاره­ای آثار حقوقی بر آن مترتب است و آن عمل برای رسیدن به این آثار انجام شده باشد» (حسین صفایی، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها، ج۲، ص ۲۰). جک فلور نیز با تقسیم عمل حقوقی دوجانبه و جمعی (Acte juridique collectif) و عمل حقوقی یک­جانبه (Acte juridique unilatéral) در تعریف این دو بر عنصر اراده تأکید می­ کند.

 

Jacques Flour, Jean - Luc Aubert et Éric Savaux, Les obligations; L’act juridique, 2^e édition, 2002, Pp.387 et 374. ↑

 

• ) از جمله رجوع کنید به روح­الله الخمینی، طلب و اراده، ترجمه و شرح احمد قهری، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۶۲٫ ↑

 

• ) رضا برنجکار، ماهیت اراده در آثار اسپینوزا، نامه مفید، شماره۴۱، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۳، ص ۱۲۵٫ ↑

 

• ) فلاسفه و محققان تفاوت­های دیگری را نیز برای اختیار و اراده ذکر کرده ­اند، از جمله این­که اراده برخلاف اختیار به امور ناممکن هم تعلق می­گیرد. ر.ک فارابی، آراء اهل المدینه الفاضله، دار و مکتبه الهلال، بیروت، ۱۴۲۱ه، ص ۱۸؛ به نقل از فاطمه سلیمانی، بررسی اراده انسان از دیدگاه متکلمین و فلاسفه اسلامی، مجله مشکوه النور، ۳۱ - ۳۰٫ ↑

 

• ) رضا برنجکار، اراده و تأثیر آن در کیفر جرم از دیدگاه ارسطو، مجله مجتمع آموزشی عالی قم، سال سوم، شماره دهم، پاییز۸۰، صص ۱۴۲ - ۱۳۸٫ ↑

 

• ) در امور کیفری چون غفلت و اشتباه از امور اختیاری نیست لذا مستوجب مجازات نمی ­باشد؛ رأی ۲/۵/۱۸ محکمه عالی انتظامی قضات. ↑

 

• ) ملا هادی سبزواری، شرح منظومه، دارالعلم، قم، بی­تا، ص ۱۸۴٫ ↑

 

• ) ملاصدرا، اسفار اربعه، ج۴، منشورات مصطفوی، قم، ۱۳۶۸، ص ۱۱۴ و ج۶، ص ۳۵۴٫ ↑

 

• ) رضا برنجکار، اراده و تأثیر آن در کیفر جرم از دیدگاه ارسطو، همان، ص ۱۴۶٫ ↑

 

• ) رضا برنجکار، ماهیت اراده در آثار اسپینوزا، همان، ص ۱۲۵٫ ↑

 

• ) همان، ص ۱۲۷٫ ↑

 

• ) ابوعلی سینا، تعلیقات، مکتبه الاسلامی، قم، ۱۴۰۴ ه. ق، صص ۱۶ و ۲۰؛ به نقل از سیّد محمد صادق موسوی، مبانی نظری جهل و اشتباه و آثار آن بر اعمال حقوقی، همان، ص ۳۰٫ ↑

 

• ) الشیخ الطوسی، تمهید الاصول، تحقیق عبدالحسین مشکوه الدینی، انجمن حکمت وفلسفه ایران، تهران، ۱۳۵۸، ص ۱۰۶؛ به نقل از فاطمه سلیمانی، بررسی اراده انسان از دیدگاه متکلّمین و فلاسفه اسلامی، مجله مشکوه النور، ۳۱ - ۳۰٫ ↑

 

• ) خواجه نصیرالدین طوسی، شرح اشارات و تنبیهات، چاپ دوم، دفتر نشر کتاب، تهران، ۱۴۰۳ ﻫ، ص ۲۵۲ و صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، اسفار اربعه، ج۴، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت۱۴۱۰ ﻫ. ق، ص ۱۱۳؛ به نقل از فاطمه سلیمانی، بررسی اراده انسان از دیدگاه متکلّمین و فلاسفه اسلامی، همان. ↑

 

• ) محمد فارابی، السیاسه المدنیه، الزهراء، تهران، ۱۴۰۸ ق، ص ۷۲؛ به نقل از سیّد محمد صادق موسوی، مبانی نظری جهل و اشتباه و آثار آن بر اعمال حقوقی، همان، ص ۳۱٫ ↑

 

• ) یعقوب کندی، رسائل، به­کوشش محمد عبدالهادی ابوریده، قاهره، ۱۳۶۹ﻫ، ص ۱۷۵؛ به نقل از فاطمه سلیمانی، بررسی اراده انسان از دیدگاه متکلّمین و فلاسفه اسلامی، همان و صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، اسفار اربعه، ج۴، همان، ص ۱۱۳ و ۱۱۴؛ به نقل از سیّد محمد صادق موسوی، مبانی نظری جهل و اشتباه و آثار آن بر اعمال حقوقی، همان، ص ۳۰٫ ↑

 

• ) فاطمه سلیمانی، بررسی اراده انسان از دیدگاه متکلّمین و فلاسفه اسلامی، همان. ↑

 

• ) رجوع کنید به محمد محمد رضایی، اراده خیر از دیدگاه کانت، مجله مجتمع آموزشی عالی قم، سال اول، شماره سوم، پاییز ۷۸ و گیتا مقیمی، بررسی تحلیل اراده و آزادی اراده از دیدگاه توماس اکوئیناس، نامه مفید، شماره ۳۶، خرداد و تیر۱۳۸۲ و نیز غلامحسین توکلی، کی­یرکگور و اراده­گروی، نامه مفید، شماره ۲۸٫ ↑

 

• ) رضا برنجکار، ماهیت اراده در آثار اسپینوزا، همان، صص ۵ - ۲۴۰٫ ↑

 

• ) مراد ما از سکولار «Secular» شدن در این­جا بی­توجهی به مذهب و آموزه­های مذهبی است و نباید آن­را به ضدیت با مذهب تعبیر کرد. ↑

 

• ) رضا برنجکار، ماهیت اراده در آثار اسپینوزا، همان. شرح مفصل آراء اسپینوزا درخصوص ماهیت اراده در این مقاله قابل مطالعه است. ↑

 

۱۰۰۰۰

۸۳

۱۱۹

۲۰۹

۲۶۴

۳۷۰

۶۲۳

 

برگرفته از: Bartlett, Kotrlik, & Higgins (2001)

 

 

۳-۵- روش نمونه گیری
با در نظر گرفتن هر روش آبیاری به عنوان یک طبقه (سنتی، مدرن و تلفیقی) از روش نمونه گیری طبقه­ای جهت انتخاب نمونه­ها استفاده شد. همچنین با در نظر گرفتن عدم توزیع متناسب روش های مورد مطالعه آبیاری در شهرستانهای مورد مطالعه، روش نمونه گیری در دسترس برای انتخاب نمونه در هر گروه و طبقه استفاده شد (جدول ۳-۳-۱). برای تکمیل پرسشنامه و انجام عملیات کیل­گیری از یکصد و هفتاد و پنج کارشناس ناظر برنج مستقر در دهستانها و روستاهای شالیزاری استان کمک گرفته شد، بطوریکه ابتدا نحوه تکمیل پرسشنامه، انجام عملیات کیل­گیری برایشان شرح داده شد تا در زمان انجام عملیات مربوطه با مشکل مواجه نگردند.

پرسشنامه یک
نام و نام خلنوادگی کشاورز………………………………….. ۲) جنسیت: مرد □ زن: □ ۳) سن: ………………………..
۴) سطح سواد: بیسواد □ ، خواندن و نوشتن □ ، دیپلم □ ، فوق دیپلم □ ، لیسانس □ ، بالاتر از لیسانس □
۵) شماره تماس ضروری: …………………………………………….. ۶) نام روستا: …………………………… نام دهستان ……………………….
نام بخش: …………………………………..
۷) موقعیت جغرافیایی مزرعه (موقعیت مملکتی) :
(درصورتیکه یک مزرعه در چند قطعه می باشد برای هر قطعه فرم جداگانه تنظیم گردد)
۸) وضعیت آبیاری اراضی: سنتی آب خور □ ، تلفیقی □ ، مدرن □
( در صورتیکه اراضی سنتی آبخور می باشد ذکر منبع آبی ضروری است، نظیر رودخانه، چشمه، چاه، آببندان)
۹) روش کاشت: سنتی □ ، مکانیزه □
۱۰) سطح زیر کشت کل زارع به هکتار: ۱۱) تعداد قطعات کشت شده:
۱۲) نوع رقم یا ارقام کشت شده: ۱۳) نوع رقم یا ارقام کیل گیری شده
۱۴) وضعیت مالکیت: شخصی □ ، استیجاری□
۱۵) میزان مقدار محصول در نمونه های کیل گیری شده به کیلوگرم:
۱۶) میزان محصول در هکتار بر حسب کیلوگرم:
۱۷) نوع روش برداشت: سنتی با بهره گرفتن از دست □ ، نیمه مکانیزه با بهره گرفتن از هد دروگر □ ، نیمه مکانیزه با بهره گرفتن از دروگر خودکششی □ ، مکانیزه با بهره گرفتن از کمباین ویژه برنج□
۱۸) میزان هزینه های جاری (بازاری):

 

شرح عملیات

بومی (صدری)

پرمحصول (خزر)

پرمحصول (گوهر)

 

تعداد/مقدار

واحد

قیمت واحد

کل هزینه

تعداد/مقدار

واحد

قیمت واحد

کل هزینه

این چنین میناگری‌ها کار تُست

این همه اکسیرها اسرار تُست^[۱۵۲]

 

گویا به مرحوم فاضل الهام شده بود که الهیات آخرین اثری است که از او به چاپ می‏رسد. از این رو در پایان این مقدمه فرموده است:
پس اکنون که آفتاب عمر من به افول می‌گراید، از توفیقی که حاصل شد، بسیار شاکر و سپاسگزارم. چه شاید این آخرین اثری باشد که از من به چاپ می‌رسد و همچون فرزند روحانی عزیز از من به یادگار می‌ماند. الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسماعیل.^[۱۵۳]
۴ـ ۳٫ حکمت قدیم
مرحوم فاضل این کتاب را در سه مبحث خلاصه کرده است: اول طبیعیات؛ دوم عوارض جسم طبیعی؛ سوم مبحث نفس.
ایشان ابتدا مقدمتاً تعریفی از فلسفه می‌آورند و سپس اقسام حکمت را بیان می‌کنند و بعد از آن وارد مباحث مطروحه می‌شوند.
در بحث طبیعیات به تعریف جسم، اقسام جسم طبیعی، هیولا و اثبات آن، صورت نوعیه، تناهی ابعاد، و تلازم هیولا و صورت، می‌پردازند. در بحث عوارض جسم طبیعی، به طور مبسوط به این موارد اشاره می‌کنند: مکان و ادله‌ی منکرین و مثبتین، خلأ، حرکت و اقسام آن، تقسیم حرکت از جهت مسافت و محرّک، حرکت در مقولات، زمان و ادله‌ی مثبتین و منکرین. همچنین به صورت مفصل به سخنان گذشتگان پرداخته و آنها را نقد می‌کنند و در آخر نظر مختار را برمی‌گزینند.
ایشان در مبحث سوم که بحث از نفس است، در چهار فصل آن را تعریف می‌کنند؛ اقسام نفس را بیان می‌کنند؛ قوای نفس حیوانی و قوا و حواس باطنه را تشریح می‌نمایند و در فصل چهارم به نفس انسانی می‌پردازند که در آن از تجرد نفس، قوای نفس انسانی، مراتب عقل نظری، مراتب قوه‌ی عقل عملی، مراتب فنا و بقای نفس، و فناناپذیریِ آن، سخن به میان می‌آورند. البته در این فصل مباحثی چون حدوث و قدم نفس، تناسخ و اقسام و ابطال آن، نیز مطرح می‌شود.
کتاب حکمت قدیم که استاد در رشته‌ ‏ فلسفه‌ دانشکده‌ی ادبیات املا کرده است، در سال ۱۳۳۰ در تهران به چاپ رسید.
این کتاب نفیس را مرحوم فاضل با خرج خود به چاپ رساند؛ ولی از آنجا که تصحیح‏ آن را به یکی از دانشجویان واگذار فرموده بود، متأسفانه اغلاط چاپی آن‏ زیاد بود. لکن بعدها با تصحیح اساطین فن بارها تجدید چاپ شد.
مرحوم فاضل تونی در آثارش به کلی از تصنع و تکلف‏ احتراز داشت و مطالب غامض و پیچیده‌ی فلسفه را با عباراتی روشن و صریح بیان می‌کرد و واقعاً آنچه درباره‌ی سقراط گفته‏اند «که فلسفه را از آسمان به زمین آورد» درباره‌ی آثار فلسفی آن مرحوم هم صادق است و وقتی آنها را با بعضی آثار فلسفی فارسی از قبیل‏ دانشنامه‌ی علائی ابن سینا، درّه التاج قطب الدین شیرازی، و گوهر مراد ملاعبدالّرزاق لاهیجی، و اسرار الحکم حاج ملا هادی سبزواری مقایسه کنیم، درجه‌ی سادگی و حسن تفهیم آثار آن مرحوم به خوبی معلوم می‌شود.^[۱۵۴]
۴ـ ۴٫ ترجمه فنون سماع طبیعی شفا
همان‌گونه که قبلاً گفتیم، فاضل تونی در ترجمه‌ی محمدعلی فروغی از فنون سماع طبیعی سهمی بسزا داشته، چنان‌که فروغی نیز در مقدمه‌ی آن تصریح کرده است.
آیت الله حسن‌زاده درباره‌ی این ترجمه می‌فرمایند:
یکى دیگر از آثار آن جناب، ترجمه‌ی فن سماع طبیعى از کتاب شفاى شیخ رئیس است. مرحوم استاد بزرگوارم جامع علوم عقلى و نقلى، آیت الله علامه محمدحسین فاضل تونى (قدّس سرّه الشریف) روزى در مجلس درس شفاى شیخ رئیس که در منزل آن جناب ـ که بیت المعمور این کمترین بود ـ تشرّف مى‏یافتم، فرمود: ترجمه‌ی شفاى شیخ که به نام محمدعلى فروغى است، به تقریر و توضیح و املا و القاى اینجانب است که پیش از شما فروغى در نزد من آن را مى‏خواند و تحریر مى‏کرد. و خود فروغى هم در صفحه‌ی دوم دیباچه آن مى‏گوید: مخصوصاً استاد ارجمند، جامع معقول و منقول، آقاى شیخ محمدحسین معروف به فاضل تونى … . ^[۱۵۵]
دکتر خوانساری نیز می‌نویسد که برای ترجمه‌ی این کتاب، چند سال مرحوم فاضل و مرحوم فروغی مرتبا با همت و کوششی که هر دو را بود، با یکدیگر ارتباط داشتند. دو روز معین را در هفته به این کار اختصاص داده بودند: یک روز فروغی به خانه‌ی جناب‏ فاضل می‏آمد و یک روز جناب فاضل به منزل فروغی می‏رفت و سرانجام پس از چند سال مجاهده و صرف وقت، این اثر نفیس شریف به طالبان فلسفه عرضه شد.

مرحوم دهخدا در لغت‌نامه در ذیل احوال ابن‌سینا فرموده که این کتاب‏ ترجمه‌ی فاضل تونی است، به انشای فروغی؛ ولی چنان‌که بنده، خود، از مرحوم فاضل‏ شنیده‏ام، سهم مرحوم فروغی به مراتب بیش از این بوده است: نخست مرحوم فاضل‏ متن عربی را می‏خوانده و آن را ترجمه‌ی تحت‌اللفظی می‏کرده و سپس به شرح و تفسیر آن‏ می‏پرداخته است و مرحوم فروغی یادداشت برمی‏داشته است. آن‌گاه مرحوم فروغی‏ به تنهایی، آن ترجمه و توضیحات را مرتّب و منقّح می‌ساخته و هر فصلی را هم جداگانه‏ با عبارت بسیار ساده تلخیص می‏نموده است و سپس باز همه را به نظر مرحوم فاضل‏ می‏رسانْد. در ضمن، همه‌ی فصول را با ترجمه‌ی فرانسه‌ی فیزیک ارسطو هم مطابقت می‏کرده‏ است. در ضمنِ همین مطابقت و مقایسه، گاه معلوم می‌شد که بعضی از ترجمه‏ها که‏ در دست ابن سینا بوده، نارسا یا اساساً غلط بوده است.^[۱۵۶]
این کتاب توسط ناشران مختلف و با مقدمه و تغریظ های گوناگون به زیور طبع آراسته شده است.
۴ـ ۵٫ کتاب منطق
این کتاب شرح بیانات جناب فاضل در رشته‌ فلسفه‌ دانشکده‌ی ادبیات است که دانشجویان هنگام درس یادداشت نموده‌اند و در برخی نوشتارها از آن به جزوه‌ی منطق یاد شده و دارای مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه به تعریف، موضوع، فایده، و ابواب علم منطق، اقسام دلالت، کلی و جزئی، و نِسب اربع اشاره نموده و در فصول پنجگانه نیز مباحثی چون کلیات خمس و اقسام آن، رسم تام و ناقص، اقسام قضایا، عکس مستوی و نقیض، حجت و اقسام آن، اشکال چهارگانه قیاس، اقسام استقراء، صناعات خمس، و شرح مبسوطی از برهان و اقسام آن را آورده است.
این کتاب برای اولین بار، در سال ۱۳۲۹ در تهران به چاپ رسید و بعدها توسط انتشارات‌های گوناگون، با حواشی و تصحیح‌های مختلف تجدید چاپ شد.
۴ـ ۶٫ منتخب آیات قرآن و نهج‌البلاغه
مجموعه‌ای است از آیات قرآن و کلمات قصار و چند خطبه از نهج‌البلاغه، با شرح و تفسیر بیش از ۱۲۰۰ لغت از لغات مشکل قرآن و نهج البلاغه.
آیات منتخب، در ۹ فصل به شرح ذیل تنظیم شده است: یک. در فضیلت علم و حکمت؛ دو. دلائل توحید واجب تعالی؛ سه. عقائد حقه و اخلاق حسنه؛ چهار. ترغیب در انفاق و نوع‌پرستی؛ پنج. تحریص و تشویق بر جهاد و حمایت میهن؛ شش. نکوهش شرب خمر و مسکر؛ هفت. منع از رباخواری؛ هشت. تدبر، تفکر، و ضرب امثال؛ نه. عبادت و پرستش خداوند تعالی.
همچنین خطب برگزیده‌ی نهج البلاغه به شرح ذیل است: خطبه‌ی متقین (همام)، خطبه‌ی قاصعه، و خطبه شقشقیه که در کنار آن، برخی از کلمات قصار آن حضرت را نیز برگزیده است.
این کتاب در سال ۱۳۲۰ توسط وزارت فرهنگ به چاپ رسید.
۴ـ ۷٫ منتخب کلیله و دمنه‌ و ابن خلّکان
مرحوم فاضل تونی از کتاب معروف کلیله و دمنه، سه باب «الأسد و الثور»، «الفحص عن أمر دمنه»، و «باب الحمامه المطوّقه» را برگزیده و به شرح و ایضاح لغات مشکل آنها پرداخته است.
وی همچنین شرح حال بزرگانی را از کتاب «ابن خلِّکان» انتخاب کرده و این کتاب را چنین وصف می‌کند:
از جمله آثار او کتاب تاریخ معروفی است به نام «وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان» و آن ترجمه‌ی احوال گروهی از بزرگان رجال اسلامی است از پادشاهان و وزرا و علما و حکما و فضلا که ما در اینجا قسمت‌هایی منتخب از آن تاریخ می‌آوریم.^[۱۵۷]
این کتاب برای اولین بار، به خط زیبای طاهر خوشنویس در سال ۱۳۳۰ در تهران به زیور طبع آراسته شد.
۴ـ ۸٫ علم رجال و علم الحدیث
کتابی است که فاضل تونی به درخواست مؤسسه وعظ و خطابه و با کمک مرحوم کاظم عصّار درباره‌ی علم رجال و درایه الحدیث نگاشته‌اند و سرفصل‌های علم رجال آن چنین است: الفاظ جرح و تعدیل و تعارض آنها؛ توثیقات خاص؛ توثیقات عام؛ و شناخت منابع رجالی. و همچنین در علم الحدیث آن از شیوه‌ی مواجهه و بررسی متن و سند حدیث به طور کلی سخن به میان آمده است.
این کتاب در سال ۱۳۱۵ توسط انتشارات مؤسسه وعظ و خطابه به چاپ رسید.
۴ـ ۹٫ مجموعه‌ی وعظ و خطابه
این کتاب به بیان شیوه‌های سخنوری و چگونگی بهره‌گیری از آیات و روایات در مقام وعظ و خطابه می‌پردازد.
این کتاب نیز به درخواست مؤسسه وعظ و خطابه به قلم ایشان تحریر شد و در سال ۱۳۱۵ توسط انتشارات همان مؤسسه چاپ گشت.
۴ـ ۱۰٫ کتاب صرف
این اثر نفیس و نسبتاً مبسوط مشتمل است بر تجزیه و ترکیب تعدادی از آیات قرآن کریم که تونی در مؤسسه‌ی وعظ و خطابه املا کرده و به مناسبت هر آیه، نکاتی دقیق از تفسیر و معانی و بیان و کلام و حکمت و عرفان نیز آورده است.