• • 1. 1. بررسی عملکرد کلی سیاست‌های اتخاذ شده در رابطه با مسکن کم‌درآمدها در برنامه چهارم

     

     

سیاست زمین صفر(مسکن مهر)
طرح مسکن مهر را باید به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های حمایتی اجتماعی در زمینه تامین مسکن گروه‌های کم‌درآمد بعد از انقلاب دانست.
به‌طورکلی این طرح سه مضمون محوری را در خود جای داده است:

• پرداخت غیرمستقیم یارانه زمین از طریق اعطای حق بهره‌برداری از راضی دولتی به خانوارها؛

• ارائه وام و اعتبارات مالی با نرخ سود ارزان قیمت؛

• تامین خدمات زیربنایی و همچنین هزینه‌های آماده‌سازی زمین توسط اعتبارات بانکی و همچنین اعتبارات دولتی؛

البته باید توجه داشت که در بین سه مضمون گفته شده کم‌ترین اهمیت چه در برنامه‌ها و چه در اجرا به امر تامین خدمات زیربنایی و روبنایی داده شد.
براساس چنین سیاستی دولت با ایجاد یک خط اعتباری مستقل و تامین۳۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبارات با نرخ‌های بهره ۸ و ۴ درصد و همچنین واگذاری بیش از ۱ هزار هکتار زمین دولتی از سال ۱۳۸۶ و در قالب تبصره ۶ بودجه امور اجرایی این طرح را آغاز نمود. که البته این ارقام در طول زمان تغییر بسیاری پیدا کرد.
عملکرد کلی طرح مسکن مهر در جدول زیر آمده است، همان‌طوری که در این جدول مشاهده می‌گردد بیش از ۴۶ درصد از واحدهای طرح مسکن مهر در زمین‌های خصوصی و به صورت خود مالکی ساخته شده است. به بیان دیگر دولت عملاً ناچار شده که به دلیل نامناسب بودن سازوکار واگذاری‌ها و عدم استقبال متقاضیان از برخی زمین‌های واگذار شده که ناشی از فقدان امکانات زیستی بوده عملاً برای بیش از۹۰هزار واحد مسکونی، تنها وام و اعتبارات ارزان‌قیمت تامین کند که حاکی از ناکارآمدی نظام مدیریتی این طرح بوده است.

تاکنون بیش از ۳۵۰هزار میلیارد ریال تسهیلات بانکی جهت آماده سازی زمین و همچنین ساخت مسکن اعطا شده است که نرخ سود آنها در شهر تهران ۹ درصد در مراکز استانها ۷ درصد و در سایر نقاط شهری ۴ درصد می‌باشد، در کنار آن دولت سعی نموده که با اختصاص بیش از ۱۲۰۰ میلیارد ریال اعتبارات نسبت به تامین تسهیلات زیربنایی برای واحدهای مسکن مهر اقدام کند. با فرض هزینه ساخت ۳,۵ میلیون ریال به ازاء هر مترمربع و مساحت متوسط ناخالص ۱۰ مترمربع به ازاء هر واحد، میزان کل سرمایه‌گذاری برای ساخت واحدهای مسکن مهر معادل ۶۹۳ هزار میلیارد ریال برآورد خواهد شد، براین اساس هزینه هر واحد مسکونی ۳۵۰ میلیون ریال خواهد بود (مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن, ۱۳۹۲).
جدول ۷:مشخصات کلی حجم ساخت‌و ساز در مسکن مهر(هزارواحد)

شرح

تعاونی‌ها

قراردادهای سه‌جانبه

خودمالکین

سایر

جمع(با خودمالکین)

جمع(بدون خودمالکین)

مقدار مطلق

سهم

مقدار مطلق

سهم

مقدار مطلق

سهم

مقدار مطلق

سهم

تعداد واحدهای دارای قرارداد ساخت

۴۶۲

۲۳٫۳

۴۸۷