۱-۳ ضرورت پژوهش
آشنایی با فناوری و چگونگی به کارگیری و درک آن به عنوان پیش زمینه فراگیری سواد فناورانه از اهمیت بسیار برخوردار است(جوکار، ۱۳۸۸) .انسان ها همیشه در جهان فناورانه زندگی کرده اند و اساس تغییرات در جامعه فناوری است. جوامع دوره های مختلفی از تغییرات مانند انقلاب صنعتی، عصر اطلاعات را پشت سر گذاشته است. چون مردم در جهان پیشرفته فناورانه زندگی می کنند و تصمیمات و عملیات آن ها اثرات جهانی دارد، زندگی و یادگیری آن ها باید متناسب با فناوری باشد. تأثیرات فناوری اغلب در زندگی آینده و حال نمود پیدا می کند. ابزارهای فناورانه شهروندان را برای انجام وظایف روزانه خود قادر می سازند و توانایی آن ها را تقویت می کند. شهروندان امروزه باید تأثیرات فناوری در جهان خود را درک کنند گذشته از این، جامعه می تواند به شهروندان کمک کند سواد فناورانه خود را در زندگی روزانه خود توسعه دهند. بنابراین نیازهای جامعه فعلی و نظام آموزشی می تواند موجب توسعه سواد فناورانه شود(انجمن بین المللی آموزش فناوری،۲۰۰۳).

درک فناوری برای توسعه مهارت های شغلی و شناخت روابط افراد، محیط و جامعه ضروری است. ضمن اینکه دست یابی به یک رویکرد چند بعدی برای تحلیل موضوعات مربوط به فناوری از زوایای مختلف نیز دلیل دیگری برای اهمیت سواد فناورانه است که رشد شناختی و مهارتی افراد را موجب می‌شود. یکی دیگر از دلایل اهمیت سواد فناورانه دلیل اقتصادی است. برای این منظور، کمیسیون امنیت ملی در قرن ۲۱(۲۰۰۱) اظهار داشت که سلامت اقتصاد آمریکا تنها به متخصصان (علوم، ریاضی و مهندسی) وابسته نیست بلکه به عمومی بستگی دارد که به طور مفیدی می توانند دامنه وسیعی از ابزارها و فناوری های نوین را بپذیرند. سواد فناورانه از لحاظ توسعه دانش و مهارت و توانایی دانش‌آموزان در عمل، ایجاد امکانات لازم برای دانش آموزان همه سطوح، انتظار پیشرفت علمی برای دانش آموزان، مشارکت کلیه شهروندان در تصمیم گیری آموزشی، حفظ و تداوم پیشرفت اقتصادی ملت‌ها اهمیت دارد(رز و داگر، ۲۰۰۲) و می تواند بخش لازم برنامه درسی نظام آموزشی باشد(انجمن بین المللی آموزش فناوری،۲۰۰۳).
با حضور اینترنت و جهانی شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات و فرهنگ مرزهای جغرافیایی درهم- شکسته شده و معادلات زمانی و مکانی گذشته آنچنان بر هم خورده است که فشردگی فاصله ها موجب می شود تا نسل جدید در هر جامعه، جدا از مسائل معمول مرتبط با روحیات و شرایط محیطی خود از طریق امواج در معرض ارزشها، هنجارها و فرهنگهای مختلف و متنوعی قرار بگیرد و این امر می‌تواند سبب ساز فاصله گرفتن از نسل قبل از خود شود. جوامع غربی از دهه ۱۹۳۰ میلادی به مطالعه نسل ها پرداختند و از ۱۹۶۰ این مساله وارد فاز جدیدتری شده است که از عوامل اهمیت یافتن مطالعه نسل در جوامع مختلف می توان رشد فزاینده فناوری های مختلف را در نظر گرفت. بنابراین می توان گفت که هر نسلی فناوری را متفاوت از نسل دیگر تجربه میکنند جوانان که جزو کاربران و مصرف‌کنندگان علاقمند فناوری اطلاعاتی و ارتباطی می باشند ممکن است با تجربه های نسل قبل از خود نه تنها حس همدلی نداشته باشند بلکه فاصله بیش از معمولی را نیز با آنها احساس بکنند. بنابراین مطالعه ی فاصله نسلی بین بومیان دیجیتال و مهاجران از اهمیت و ضرورت زیادی برخوردار است(فتحی و مطلق،۱۳۹۰).
انجام دادن این پژوهش به منظور مقایسه میزان سواد فناورانه دانش آموزان و دبیران متوسطه است. ورود مبحث سواد فناورانه به مدارس کشور، یکی از مسائل پایه ای که وزارت آموزش و پروش باید با فراهم آوری زمینه های لازم مورد توجه قرار دهد و آموزش و بکار گیری آن در مدارس باید آغاز گردد. پرداختن به بررسی میزان سواد فناورانه دانش آموزان و دبیران و مقایسه آنها با یکدیگر از ضروریات است. با توجه به اهمیت مبحث سواد فنارانه و آگاهی از تفاوت های بین نسلی از لحاظ سواد فناورانه٬ پژوهش حاضر می تواند راهنمایی خوبی باشد.
۴-۱ اهداف پژوهش
پژوهش حاضر دارای یک هدف کلی و پنج هدف ویژه به قرار زیر است:
هدف کلی : شناسایی تفاوت سواد فناورانه دانش آموزان متوسطه با دبیران آنها در آموزش و پرورش شهر همدان
اهداف ویژه آن شامل موارد زیر است:
۱) تعیین میزان سواد فناورانه دبیران زن و دانش آموزان دختر شهر همدان.
۲) تعیین تفاوت دانش آموزان متوسطه با دبیران آنها در فهم ماهیت فناوری.
۳) تعیین تفاوت دانش آموزان متوسطه با دبیران آنها در فهم ارتباط فناوری و جامعه.
۴) تعیین تفاوت دانش آموزان متوسطه با دبیران آنها در فهم طراحی فناوری.
۵) تعیین تفاوت دانش آموزان متوسطه با دبیران آنها در کسب توانایی های مربوط به جهان فناورانه.
۶) تعیین تفاوت دانش آموزان متوسطه با دبیران آنها در درک فناوری در جهان اطراف.
۵-۱ سوالات و فرضیه های پژوهش
سوال کلی٬ سوالات ویژه و فرضیه کلی و پنج فرضیه ویژه این پژوهش به شرح زیر است:
سوال کلی:
۱) میزان سواد فناورانه دانش آموزان متوسطه و دبیران آنها در آموزش و پرورش شهر همدان چه میزان است؟
سوالات ویژه:
۱) میزان فهم ماهیت فناوری دانش آموزان و دبیران دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر همدان چه میزان است؟
۲) میزان فهم دبیران و دانش آموزان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر همدان در ارتباط فناوری و جامعه چه میزان است؟
۳) میزان فهم دبیران و دانش آموزان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر همدان در طراحی فناوری چه میزان است؟
۴) میزان فهم دبیران و دانش آموزان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر همدان در کسب توانایی های مربوط به جهان فناورانه چه میزان است؟
۵) میزان درک دبیران و دانش آموزان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر همدان در فناوری در جهان اطراف چه میزان است؟
فرضیه کلی: سواد فناورانه دانش آموزان دختر متوسطه و دبیران زن در آموزش و پرورش شهر همدان متفاوت است.
فرضیه های ویژه:
۱) بین دانش آموزان متوسطه و دبیران آنها در فهم ماهیت فناوری تفاوت وجود دارد.
۲) بین دانش آموزان متوسطه و دبیران آنها در فهم ارتباط فناوری و جامعه تفاوت وجود دارد.
۳) بین دانش آموزان متوسطه و دبیران آنها در فهم طراحی فناوری تفاوت وجود دارد.
۴) بین دانش آموزان متوسطه و دبیران آنها در کسب توانایی های مربوط به جهان فناورانه تفاوت وجود دارد.
۵) بین دانش آموزان متوسطه و دبیران آنها در درک فناوری در جهان اطراف تفاوت وجود دارد.
۱-۶ تعاریف مفهومی و عملیاتی
فناوری اطلاعات و ارتباطات
تعریف مفهومی: تولید یا استفاده از دانش و فرایند برای حل مسائل و توسعه ظرفیت های بشر را گویند(انجمن بین المللی آموزش فناوری٬ ۱۹۹۶) که در دنیای امروزی ریزپردازنده ها و امکانات دیجیتالی ماهیت آنها را تغییر داده است (عطاران و آیتی، ۱۳۸۸).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش فناوری اطلاعات و ارتباطات به رایانه و اینترنت که توسط مدارس برای آموزش و یادگیری مورد استفاده قرار گرفته، اشاره می کند.
دوره متوسطه
تعریف مفهومی: در گزارش نهایی اجلاس منطقه ای یونسکو آمده است: دوره متوسطه عبارت است از دوره برزخ یا دوره انتقالی میان آموزش پایه که عمومی و غیر تخصصی است و آموزش تخصص تر در سطح عالی(صافی، ۱۳۷۹: ۸۹).
تعریف عملیاتی: دوره متوسطه در این پژوهش شامل دبیرستان های شهر همدان است.
سواد فناورانه
تعریف مفهومی: سواد فناورانه را توانایی فهم، ارزیابی، به کارگیری، مدیریت و فهم فناوری را سواد فناورانه گویند(انجمن بین المللی آموزش فناوری٬ ۱۹۹۶).
تعریف عملیاتی: سواد فناورانه از نظر عملیاتی توسط انجمن بین المللی فناوری آموزشی در پنج مؤلفه و بیست استاندارد مطرح شده و به صورت پرسشنامه ارائه گردیده است. ۳۵ گویه پرسشنامه سواد فناورانه را می سنجد.
ماهیت فناوری
تعریف مفهومی: ماهیت فناوری را درک اساسی فناوری های از قبیل کامپیوتر، هواپیما و ماشین ها گویند و فهم ویژگی ها و دامنه فناوری، مفاهیم اساسی فناوری، درک ارتباط بین فناوری ها و فهم ارتباط آنها با سایر زمینه ها گویند(انجمن بین المللی آموزش فناوری،۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش ماهیت فناوری بوسیله سوال های ۱ – ۵ پرسشنامه سنجیده می شود.
ارتباط فناوری و جامعه
تعریف مفهومی: ارتباط فناوری و جامعه را درک آثار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فناوری، اثر فناوری بر محیط، نقش جامعه در توسعه و استفاده از فناوری و نفوذ فناوری در تاریخ گویند(انجمن بین المللی آموزش فناوری،۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش ارتباط فناوری و جامعه بوسیله سوال های ۶ –۱۴پرسشنامه سنجیده می شود.
طراحی فناوری
تعریف مفهومی: طراحی فناوری را درک ویژگی های طراحی، نحوه مهندسی طراحی، درک نقش پژوهش، توسعه، ابداع، نوآوری و نحوه حل مسائل گویند(انجمن بین المللی آموزش فناوری،۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش طراحی فناوری بوسیله سوال های ۱۵–۱۸ پرسشنامه سنجیده می‌شود.
کسب توانایی های مربوط به جهان فناورانه
تعریف مفهومی: کسب توانایی های مربوط به جهان فناورانه را کاربرد فرایند طراحی، نحوه کاربرد و نگهداری محصولات و سیستم های فناوری، ارزیابی اثر محصول ها و سیستم ها گویند(انجمن بین‌المللی آموزش فناوری،۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش کسب توانایی های مربوط به جهان فناورانه توسط سوال های ۲۴-۱۹ پرسشنامه سنجیده می شود.
فناوری در جهان اطراف
تعریف مفهومی: فناوری در جهان اطراف را درک فناوری های مربوط به پزشکی، فناوری های مربوط به کشاورزی و بیوتکنولوژی، فناوری های مربوط به انرژی، فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی، فناوری های حمل و نقل، فناوری های صنایع و کارخانجات، فناوری های عمرانی گویند(انجمن بین‌المللی آموزش فناوری،۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش فناوری در جهان اطراف توسط سوال های ۲۵-۳۵ پرسشنامه سنجیده می شود.